تجزيه دي آلل به منظور برآورد پارامترهاي ژنتيكي در صفات عملكرد و اجزاي عملكرد گندم نان (Triticum aestivum L.) در شرايط مزرعه اي نرمال و تنش شوري

Diallel analysis for estimatetion of genetic parametrs of yield and yield componrnts in bread wheat (Triticum aestivum L.) in the filed normal and saline conditions

شوري يكي از تنش هاي غيرزيستي است كه باعث به هم خوردن تعادل در رشد و در نهايت كاهش عملكرد مي شود. در اين پژوهش به منظور مطالعه عملكرد و اجزاي عملكرد، هفت رقم گندم نان ايراني به همراه نتاج حاصل از تلاقي دي آلل كامل، در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط نرمال (آبياري با آب نرمال با هدايت الكتريكي dS/m 2) و تنش شوري (آبياري با آب شور پمپا‍ژ شده از مخزن جداگانه با هدايت الكتريكي dS/m 14) در سال 1393 در مزرعه مركز ملي شوري ايران كاشته شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه در هر دو شرايط نرمال و تنش شوري بين 49 ژنوتيپ مورد ارزيابي براي صفات عملكرد، وزن زيست توده، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد پنجه، تعداد سنبلچه در سنبله و وزن صد دانه تفاوت معني داري در سطح يك درصد وجود دارد. نتايج تجزيه دي آلل نشان داد واريانس افزايشي و GCA براي همه صفات در شرايط نرمال و تنش شوري معني دار بود. معني داري آثار غلبه براي اكثر صفات در شرايط تنش و نرمال حاكي از اين بود كه گزينش صفات در نسل هاي آخر دوره به نژادي مي تواند منجر به بهبود صفات براي تحمل به تنش شوري در مواد ژنتيكي مورد مطالعه شود. رقم روشن براي صفات عملكرد، وزن زيست توده و تعداد پنجه، رقم بم براي وزن صد دانه و رقم كوير براي صفت تعداد سنبلچه در سنبله، داراي بيش-ترين تركيب پذيري عمومي بودند و مي توانند به منظور به نژادي اين صفات مورد استفاده قرار گيرند. برآورد وراثت پذيري عمومي بالا و وراثت پذيري خصوصي متوسط و بالا براي صفات مورد مطالعه در اين پژوهش حاكي از اميدبخش بودن اين مواد ژنتيكي براي به نژادي در شرايط نرمال و همچنين تحمل به تنش شوري بود.

Salinity is one of the abiotic stresses which make the imbalances in growth and ultimately reduce the crop yield and agricultural products. In this research، to investigate the yield and yield components، seven Iranian bread wheat cultivars along with their hybrids derived from full diallel crosses were conducted in randomized complete blocks design in both normal and saline conditions in the field of National Salinity Research Center located in Yazd province، Iran، during 2014 year season. The results of ANOVA showed that all of characteristics such as grain yield، biomass، spike length، number of seed per spike، number of tillers، number of spikelet per spike and weight of 100 seeds had significantly differences among all 49 genotypes at 0.01 probability level for both normal and saline conditions. The diallel analysis results showed that additive variance and GCA for all characters in both environments were significant. Dominance effects were significant for the most of traits in both conditions، indicating that selection for those traits would be effective in later generations and led to improvement of traits in saline environment. The Roshan cultivar for grain yield، biomass weight and number of tillers، the Bam cultivar for weight of 100 seeds and the Kavir cultivar for number of spikelet per spike were the best combiner for regarding traits in both conditions، respectively. High broad sense heritabilites and moderate to high narrow sense heritabilites for evaluated traits in these materials indicated that improving and breeding potential for wheat in normal and salt condition does exist.