بررسي تطبيقي آراء ابن سينا و ابن ميمون درباره معاد

A Comparative Study of Maimonides and Avicenna's Views about Resurrection

‌‌‌ابن سينا و ابن ميمون هر دو از فيلسوفاني بوده‌‌‌‌اند كه دغدغۀ اثبات عقلاني عقايد ديني خود را داشته‌اند. ‌‌‌ابن سينا از منظرِ اسلام معاد را در دو شكل روحاني و جسماني مي‌‌پذيرد، اما در نحوۀ پذيرش آن‌ها دو رويكرد متفاوت دارد. او معاد جسماني را نه از طريق استدلال، بلكه به دليل ايمانش به كلام اللّه مي‌‌پذيرد و معاد روحاني را از طريق برهان اثبات مي‌كند. او سيماي معاد و تمام ويژگي‌ها و اوصاف آن را روحاني تأويل كرده و لذّت والم ابدي را متعلق به نفس مي‌دانسته است. نفس است كه پس از جدايي از تن نيكبخت يا بدبخت است. غايتِ لذّت، نظر به ذات باري‌تعالي و ملائكه است. ابن ميمون هم به همين منوال براي اثبات معادِ روحاني اقامۀ برهان كرده است. او نيز به پاداش و مجازات و لذّت و اَلم روحاني اخروي قائل است و غايت لذّت را رؤيت شخينا مي‌‌داند كه از آن به «معرفت» تعبير مي‌شود. در اين مقاله به بررسي تطبيقي اين دو ديدگاه فلسفي يكي با داعيۀ اسلام و ديگري با داعيۀ يهود پرداخته شده است.

Avicenna and Maimonides are philosophers of religion, who were concerned about rational affirmation of their religious beliefs. Based on his Islamic view, Avicenna accepts bodily and spiritual resurrection, but has two different approaches to their acceptance. He accepts bodily resurrection not by argument but because of his faith in the Word of God, and proves spiritual resurrection by argument. He provides spiritual exoteric interpretation of resurrection and all its characteristics and attributes, and believes that pleasure and pain is eternal, belonging to the soul. It is the soul that experiences happiness or unhappiness after separating from body. The ultimate pleasure is looking at the essence of God and angels. In the same vein, Maimonides provides arguments to prove spiritual resurrection and believes in punishment and reward, and hereafter spiritual pleasure and pain. He holds that the ultimate pleasure is seeing Our Sheikh, interpreted as knowledge. The present paper seeks to compare these two philosophical views, one based on Islam and the other on Judaism.