تبارشناسي پارك هاي معاصر تهران و بررسي زمينه هاي شكل دهنده به آنها

Genealogy of Recent Parks of Tehran and Analyzing their Forming Background

بيان مسئله در زندگي نوين، پارك ها به عنوان عمده ترين فضاي شهري، نقش مهمي در زندگي اجتماعي شهرنشينان دارند. تحولات اجتماعي و اقتصادي و فرهنگي اخير، رويكردهاي گوناگوني در تجربه صدسال پارك سازي درنظام شهرسازي و مديريت شهري نوين ايجاد كرد. براي شناخت پارك هاي هر دوره بايد ريشه خصلت هاي آن را در زمينه هاي زمانه آن جستجو كرد. كشف نحوه تاثير انديشه ها و الگو واره هاي فكري حاكم بر طراحي پارك هاي معاصر از زمان پهلوي تا كنون بر كالبد پارك ها سوال اصلي است كه يافتن پاسخ آن مي تواند براي هر تصميم گيري معاصر راهگشا باشد. هدف اين تحقيق با مشخص كردن عوامل تاثيرگذار و بررسي فراز و فرود آنها و تحليل شيوه تاثيرگذاري آنها در كالبد پارك راهنماي خوبي براي مديران شهري، برنامه ريزان و طراحان پارك ها در آينده خواهد بود و مي تواند مبنايي براي تصميم سازي در اين حوزه تلقي شود. روش تحقيق روش تحقيق به صورت تطبيقي و تحليلي در بستر تاريخ پژوهي معاصر و مصداق پژوهي است. شهر تهران به دليل داشتن محوريت درتحولات، بستر مكاني اين پژوهش انتخاب شده است. دراين تحقيق، پنج رويكرد و دوره متمايز پارك سازي (يك دوره پهلوي وچهار دوره جمهوري اسلامي) معرفي و پارك هاي كليدي و مورد توجه الگويي آنها به عنوان مبنا در نظر گرفته شده اند. در ابتدا تحولات كالبد پارك ها بررسي شده و سپس متغيرهاي زمينه اي (مباني اجتماعي،سياسي و اقتصادي و فرهنگي) دوره هاي مختلف به صورت تطبيقي مورد بررسي قرارگرفته و چگونگي سازگاري تحولات كالبد پارك ها با 4متغير زمينه ذكر شده، مشخص مي شود. نتيجه گيري در روند بررسي ها، تمايزات كالبدي قابل توجهي بر پارك ها با تفاوت در سطح و نوع زيبايي شناسي و فرهنگ بهره برداري آنها قابل تشخيص است. پارك سازي اوليه مانند پارك شهر بيشتر جنبه اقليمي و خنك كنندگي با تاكيد بر الگوي باستان گرايي مدنظر بوده است. طراحي پارك هاي پهلوي دوم، ارگانيك و بيشتر جنبه تفرجي و روابط جديد اجتماعي داشته است. در پارك سازي اوايل انقلاب به جنبه خدماتي و كاركردي پارك و در ادامه در پارك هايي مانند : پارك گفتگو توجه به ابعاد فرهنگي بيشتر شده و سپس به جذابيت بصري پارك ها اهميت داده شده است. پس از آن، پارك هاي عظيمي در جنوب شهر درجهت عدالت محوري ايجاد شد. به اين ترتيب اولويت اصلي در سير تحولات گونه ها، حساسيت هاي اقليم و كاركرد، فرهنگ، زيبايي شناسي و عدالت اجتماعي بوده است. با اين حال زمينه ها و شرايط گوناگون سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي عوامل مستقيم و تاثيرگذاري هستند كه الگوي پارك در هر دوره را مستقيماًً تحت تاثير قرار مي دهند. و قبض و بسطي شامل سادگي پس از اوايل انقلاب و تجمل گرايي بعد از آن در سير تحول پارك سازي ايران بر اين مبنا قابل تفسير است.

In modern life، parks as major municipal areas have an important role in social life of citizens. Recent social and cultural transitions created different approaches in one hundred years experiencing of making parks in the system of urbanization and modern town management. For recognizing every period’s parks we should search about their characteristics roots from that time. Discovering the way that thoughts and patterns affect designing parks from Pahlavi period till now is a major question that its answer can be a key role for recent decisions. This research can be a guide for municipal managers، programmers and park designers for the future by determining effective factors and the way they affect on the body of the parks and analyzing their ups and downs and also it can be the base for making decisions. The methodology is analytical comparative in contemporary research history context. Because Tehran centered in changes، has chosen as the location of this study. In this study five approaches and periods of building parks has introduced (Pahlavi period and four periods in Islamic Republic) and key parks were considered as basics. At first changes of park physics will be analyzes، then context variables (social، political، economical and cultural elements) of different periods will be analyzed comparatively and compatibility of changes of park physics with four variables will determined. In the process of analyzing، a significant physical distinction over parks with differences about their level and kind of aesthetic and their cultural uses is recognizable. Primitive Park building such as City Park is more concentrated on the climate and cooling with emphasize on archaism. Pahlavi II designing parks were mostly organic and recreational and for purpose of making new social relationships. In park building of early revolution the focus was on functional aspects of the park and in some parks like Conversational parks the focus was mostly on cultural aspects and then on visual attractions of parks. After that huge parks in the south of the city were created for axial justice. So the main priority in the history of development is the sensitivity of climate and function، culture، aesthetic and social justice. However different political، social، economic and cultural situations are effective factors that have a direct effect on park patterns in every period. Contraction and expansion include the simplicity of early after the revolution and luxury-oriented after that in the history of park building in Iran can be interpreted this way.