استفاده از تكنيك داده كاوي جهت دسته بندي كاربران هدف كتابخانه مركزي دانشگاه صنعتي اصفهان (مطالعه انگيزه ها و رفتارهاي اطلاع يابي آنان)

Applying Data Mining Technique in order to Categorize the Target Users of the Central Library of Isfahan University of Technology (Studying the Motives and Information Seeking Behaviors of Them

پژوهش حاضر به دسته بندي كاربران هدف كتابخانه مركزي دانشگاه صنعتي اصفهان به جهت شناسايي رفتارها و نيازهاي اطلاعاتي آنان پرداخته است. اين پژوهش كه از نوع كاربردي و به روش پيمايشي- توصيفي بوده، با رويكرد كمي و با استفاده از تكنيك شبكه عصبي در داده كاوي انجام شده است. ابزار پژوهش پرسشنامه اي محقق ساخته و داري64 گويه با پايايي معدل ضريب آلفاي كرونباخ 0.862مي باشد. جامعه نمونه پژوهش 356 نفر از اعضاي هيئت علمي و دانشجويان مقاطع تحصيلات تكميلي دانشگاه صنعتي اصفهان در سال تحصيلي94-93 بوده كه با استفاده از نرم افزار MATLAB، بر حسب هر يك از مولفه هاي اصلي پژوهش (هدف و انگيزه اطلاع يابي، ميزان استفاده از منابع اطلاعاتي، موانع اطلاع يابي، مهارت هاي اطلاع يابي و ميزان استفاده از خدمات اطلاعاتي) خوشه بندي گرديده اند. سپس با حذف هر يك از زيرمولفه هاي اصلي پژوهش مشخص شد، بيشترين هدف و انگيزه اطلاع يابي در بين افرادجامعه پژوهش، تحقيق و انجام فعاليت هاي پژوهشي و كم اثرترين مولفه كسب وجه علمي و رقابت با هم ترازان؛ بيشترين منابع اطلاعاتي مورد نياز كاربران كتابخانه ترجمه كتاب هاي لاتين و كمترين نياز آنان گزارش ها و طرح هاي پژوهشي؛ مهمترين مانع اطلاع يابي آنان دسترسي نداشتن به اينترنت مناسب و كم اثرترين عامل،پر دردسر بودن استفاده ازمنابع؛ بيشترين مهارت اطلاع يابي كاربران آگاهي آنان از نياز اطلاعاتي خود و مجراهاي دسترسي به آن و كم اثرترين مولفه، توانايي تشخيص اهميت اطلاعات حاصل از جستجوهاي آنان با نياز اطلاعاتيشان و موثرترين خدمات در رفع نيازهاي اطلاعاتي آنان، توانايي كتابداران و متخصصان اطلاع رساني در بازيابي اطلاعات و آگاهي آنان از منابع و خدمات اطلاعاتي و كم اثرترين،آشنايي با انواع منابع و خدمات اطلاعاتي در زمينه رشته تخصصي خودو امكان استفاده از منابع اطلاعاتي به صورت فايل هاي ديجيتالي و بدون نياز به حضور در كتابخانه شناسايي شده است. شبكه عصبي به دليل كارآمدي و قدرتمندي در تحليل فضاهاي پيچيده و با توجه به برخورداري از دقت بالا، توانسته از داده هاي حاصل از رفتارها و نيازهاي اطلاع يابي جامعه پژوهش ويژگي هاي برجسته را فرا گيرد و از طريق آن ها كاربران را دسته بندي نمايد. استفاده از شبكه عصبي خودسازمانده كوهونن به دليل عدم نياز به خروجي و ناظر توانسته است به صورت مستقيم و با كمترين خطاي ممكن داده هاي حاصل از تراكنش هاي رفتارهاي اطلاع يابي كاربران را تحليل نمايد. با توجه به هدف و يافته هاي پژوهش حاضر، دسته بندي كاربران هدف كتابخانه مركزي دانشگاه صنعتي اصفهان با استفاده از تكنيك شبكه عصبي در داده كاوي بر مبناي نيازها و رفتارهاي اطلاع يابي آنان امكان پذير است.

The present study classifies target users of Central Library of Isfahan to identify their behaviors and information needs. The research uses applied and descriptive-survey method with quantitative approach using neural network techniques in data-mining. The research tool was a researcher-made questionnaire including 64 items with the average reliability of Cronbach’s alpha coefficient 0.862. The sample population consisted of 356 faculty members and graduate students of Isfahan University of Technology in the year 1393-94. Using MATLAB، they were clustered based on each of the main components of the study (the purpose and motivation of information-seeking، the amount of using information sources، information-seeking obstacles and skills، and the amount of using information services). Removing each of the research’s sub-components of the main components demonstrated the highest purpose and motivation of information-seeking among the target population، and the least effective were reaching a scientific level and competition with rivals; the information sources mostly needed by library users were translations of Latin books، and their minimum requirements were reports and research schemes; the main barrier to their information-seeking was lack of access to proper Internet and the least effective factor in lack of access to information sources was inconvenient use of the sources; the skill of awareness about the required information and access to information channel are most efficient items in the information seeking skills. The most inefficient item is the ability of users in recognizing the importance of obtained information from their searches with respect to their required information; the most effective services in meeting the information needs of the users were the ability of librarians and information science experts in information retrieval and their knowledge of information services and resources، and the least effective were familiarity with a variety of information services and resources in their professional major and possibility of using the information sources in the form of digital files needless of attending libraries. According to the purpose and results of the present study، it is possible to classify target users of libraries via using neural network technique in data-mining، based on their needs and information-seeking behaviors.