بررسي جلوه‌هاي آيين قلندري و عياري در رمان كليدر

Investigating the Effects of Qalandari and Ayyari Rituals in Kelidar Novel

رمان كليدر اثر محمود دولت آبادي، يكي از رمان هاي برجسته ي معاصر است كه بسياري از آيين ها و باورهاي پهلواني و قومي منطقه ي خراسان را شناسانده است، به طوري كه با پژوهش در آن، مي توان به گنجينه اي ارزشمند از فرهنگ عامه ي خراسان دست يافت. وجود اين گنجينه، نشان دهنده ي آن است كه رمان كليدر به پايگاه مناسبي براي انباشت و پاسداشت ذخيره هاي پهلواني و قومي تبديل شده است. آيين قلندري و آيين عياري، از آيين هايي است كه در شخصيت و رفتار برخي از شخصيت هاي رمان مورد بحث، نمود يافته است. در مقاله ي پيش رو، جلوه هايي از آيين قلندري و عياري كه در رمان كليدر به آنها اشاره شده، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. بر اين اساس، پرسش بنيادين پژوهش اين است كه جلوه ها و مظاهر آيين قلندري و عياري در رمان كليدر چيست و كدام شخصيت هاي رمان توانسته اند صفات و ويژگي قلندران و عياران را در شخصيت خود به نمايش بگذارند. در واقع، هدف از اين پژوهش رديابي اشارات، ويژگي ها و صفات قلندري و عياري در شخصيت هاي رمان كليدر است. پژوهش حاضر نشان مي دهد بسياري از ويژگي ها و صفات قلندران و عياران در رفتار و صفات برخي از شخصيت هاي رمان مانند ماه درويش، گل محمد، مديار، ستار، گودرز بلخي و خان عمو قابل مشاهده است و همين امر، نشان دهنده ي رواج و گستره ي تاريخي و قومي آيين قلندري و عياري در خراسان است. بايد اشاره كرد كه در رمان مورد بحث، عناصر و مظاهر فرهنگ عامه به گونه اي غيرمستقيم در فضا و بافت داستان و در گفت و گوي شخصيت ها و يا در رفتار و كردار آنها، پنهان شده است. به همين دليل، پژوهش در اين اثر مي تواند لايه هاي پنهان رمان را نيز بر ما مكشوف كند.

Kelidar novel is one of the most prominent contemprory novels that has recognized the rituals and athletics and ethnic beliefs of Khorasan region, so that with research on it, the valuable treasures of the popular culture of Khorasan can be achieved. The existence of this treasure, shows that the novel, Kelidar has become an appropriate base for keeping ethnic values. Qalandari and Ayyari rituals is displayed in the behavior and personality of some of the characters in the discussed novel. In the present article, some effects of Qalandari and Ayyari rituals are investigated which are mentioned in Kelidar novel. The fundamental question of the research is that, what are the effects and manifestations of Qalandari and Ayyari rituals in the novel and which characters were able to portray the characteristics of the Qalandars and Ayyaran in their personality? In fact, the aim of this study is to trace Ayyari indications and characteristics in the characters of the Kelidar novel. The present study shows that many features of Qalandars and Ayyaran are visible in the behavior and traits of some of the novel’s characters such as Mahdarvish, Golmohammad, Mediar, Sattar, Goodarz Balkhi and Khanamoo. This fact also shows the historical and ethnic range of these traditions in Khorasan. In the discussed novel, the elements and manifestations of popular culture are hidden indirectly in the atmosphere and context of the story, in the dialogue of characters, or in their behavior and deeds. For this reason, research in this work can reveal the hidden layers of the novel to us.