تحليل گفتمان اصلاح معرفت ديني در مواعظ سيد جمال الدين واعظ اصفهاني

A Discourse Analysis on Religious Knowledge Reformation from the Preach of Sayyid Jamal al-Din Va’iz Esfahani

بازتوليد كشمكش هاي گفتماني نيروهاي سنت گرا، تجددخواه و اصلاح گرايان ديني عصر مشروطه در جامعه معاصر ايران، بازانديشي ميراث فكري اين گفتمان ها را ضروري كرده است. تحليل گفتمان اصلاح معرفت ديني در عصر مشروطه پاسخي بدين نياز است. از اين رو به منظور بازشناسي شاخصه هاي گفتمان اصلاح معرفت ديني روزنامه الجمال مورد بررسي قرار گرفت. در اين بررسي بر اساس تحليل انتقادي گفتمان به تحليل شاخصه هاي گفتمان اصلاح معرفت ديني پرداخته شد. بر اساس اين چارچوب نظري هر متني برساخته بافتار تاريخي است و از طريق كنش بيناگفتماني و جذب ميراث انديشگي ساير گفتمان ها صورت بندي مي شود. با كاربست تحليل انتقادي گفتمان بر روزنامه الجمال نشان داده شد كه بحران هاي بافتار تاريخي عصر مشروطه همچون استبداد داخلي، استعمار خارجي و موضع گيري نسبت به عناصر فرهنگي مدرنيته از دشواره هاي گفتمان اصلاح معرفت ديني بوده است. روزنامه الجمال به مثابه يكي از كاربران اين گفتمان كوشيد تا با جذب عناصر مطلوب از گفتمان هاي سنت گرا و تجددخواه و توليد كنش بينا گفتماني، پاسخ درخوري به دشواره هاي مزبور بدهد.

A reproduction of discourse conflicts between traditionalist, modernist and religious reformers in Iran’s constitutional era necessitates a revision on intellectual legacy of those discourses. So a discourse analysis on the Religious Knowledge Reformation in the constitutional era is an answer to this need. In this context to recognize the characteristics of Religious Knowledge Reformation discourse, Al-Jamal newspaper readout was put on the agenda. Critical discourse analysis is a theoretical framework with the help of which we have analyzed and recognized the characteristics of Religious Knowledge Reformation discourse. According to this framework, any text is based on the dominated historical context and is formulated through inter-discourse act by absorbing intellectual legacies from other discourses. By applying the critical discourse analysis on the text of Al-Jamal newspaper we understand that the historical crisis at the time of constitutional era, such as domestic tyranny, foreign exploitation and the attitude against the cultural elements of modernism, had been the major problems regarding the discourse practice of Religious Knowledge Reformation. This research confirms the critical role of Al-Jamal newspaper in producing inter-discourse act by absorbing some elements from traditional and modern discourses to overcome the historical problems.