پديد آورندگان :
نوري، كبري دانشگاه رازي - پرديس كشاورزي و منابع طبيعي - گروه زراعت و اصلاح نباتات , قبادي، محمداقبال دانشگاه رازي - پرديس كشاورزي و منابع طبيعي - گروه زراعت و اصلاح نباتات , قمرنيا، هوشنگ دانشگاه رازي - پرديس كشاورزي و منابع طبيعي - گروه مهندسي آب
كليدواژه :
نخود , مدت‌هاي ماندابي , مراحل مختلف رشد , عملكرد و اجزاي عملكرد , ديم
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: حدود 10 درصد از اراضي قابل كشت در دنيا و تقريباً يك ميليون هكتار از اراضي زير كشت ايران داراي مشكل ماندابي است. زماني كه ميزان آب خاك در حدي افزايش يابد كه از جريان اكسيژن در خاك ممانعت كند، ماندابي اتفاق مي‌افتد. گياهان داراي مكانيسم‌هاي متفاوتي در برابر ماندابي هستند. ميزان خسارت به نوع گياه، رقم، مدت ماندابي، مرحله رويش گياه، دماي آب و غيره بستگي دارد. بنابراين، پژوهش حاضر به منظور بررسي تأثير مدت‌هاي مختلف ماندابي بر مراحل مختلف رشدي نخود در شرايط ديم انجام شد.
مواد و روش‌ها: اين پژوهش در سال زراعي 93-1392 در مزرعه تحقيقاتي پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه رازي، كرمانشاه انجام گرديد. آزمايش به صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار بر روي نخود رقم ‘ILC482’، اجرا شد. تيمارها شامل مراحل مختلف رشد استقرار، رويشي، گلدهي و غلاف‌دهي (به‌ترتيب 14، 70، 126 و 182 روز بعد از كاشت) در كرت‌هاي اصلي و مدت‌هاي مختلف ماندابي (بدون ماندابي، 4، 8 و 12 روز) در كرت‌هاي فرعي بودند. كشت بصورت پاييزه و در شرايط ديم انجام شد. صفات عملكرد زيست توده، عملكرد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته، وزن صد دانه، پروتئين دانه در انتهاي فصل رشد و روند پر شدن دانه، شاخص سطح برگ، وزن خشك برگ و ماده خشك كل در طول دوره رشد اندازه‌گيري شد.
يافته‌ها: نتايج نشان داد كه در مراحل استقرار، رشد رويشي و گلدهي با افزايش مدت ماندابي عملكرد دانه افزايش يافت، اما در مرحله غلاف‌دهي مقدار اين صفت كاهش نشان داد. بيشترين خسارت ماندابي به عملكرد دانه در مرحله غلاف دهي مشاهده شد. با افزايش مدت ماندابي تعداد دانه در بوته افزايش معني‌داري (21/2 درصد) داشت ولي پاسخ وزن صد دانه معكوس بود. تعداد دانه در بوته در ماندابي در مرحله غلاف‌دهي، 40 درصد نسبت به ماندابي در مرحله گلدهي كاهش داشت. كمترين پروتئين دانه نيز در ماندابي در مرحله غلاف‌دهي و به مدت 12 روز به‌ميزان 16/04 درصد بود. شاخص سطح برگ، وزن خشك برگ و وزن خشك كل با اعمال ماندابي در مراحل استقرار، رويشي و گلدهي افزايش يافت اما در مرحله غلاف‌دهي در تمامي مدت‌هاي ماندابي اين صفات كاهش نشان دادند.
نتيجه‌گيري: اعمال شرايط ماندابي در مراحل مختلف رشدي نخود در شرايط ديم (بجز مرحله غلاف‌دهي) نه تنها باعث كاهش عملكرد و اجزا عملكرد نشد بلكه بعد از رفع شرايط تنش، باعث بهبود و افزايش دوباره شده و بوته‌ها با توليد گل و غلاف‌هاي جديد، خسارت ناشي از ماندابي را جبران نمودند. علاوه بر اين، بيشترين ميزان خسارت نخود در تيمارهاي بدون ماندابي (شرايط ديم) و مدت‌هاي ماندابي 12 روزه مشاهده شد.
چكيده لاتين :
Background and objectives: About 10 percent of arable land in the world and almost one million hectares of land under cultivation in Iran has problem of waterlogging. When the soil water is increases as far that prevent the flow of oxygen in soil, waterlogging is happen. Plants have different mechanisms in the waterlogging conditions. The amount of damage depends to the crop, variety, waterlogging duration, plant growth stages, water temperature, and etc. So, this study was conducted in order to investigate the effect of different periods of waterlogging on various growth stages of chickpea in dry land conditions. Materials and methods: This study was carried out on chickpea cv. ‘ILC482’ at the agricultural research farm of Campus of Agriculture and Natural Resources, Razi University, Kermanshah, Iran during 2013-2014. The experimental design was conducted in a split plot based on a randomized complete block design (RCBD) with three replications. Treatment included time of waterlogging, establishment, vegetative, flowering and poding (14, 70, 126 and 182 days after sowing) were used as the main plot and four waterlogging durations (non-waterlogging, 4, 8 and 12 days waterlogging) served as the sub plots. Chickpea seeds were planted in autumn and dry land conditions. Grain and biomass yield, harvest index, number of grain per plant, number of pod per plant, 100-grain weight and grain protein content were measured at the end of experiment and also trend of grain filling, leaf area index, leaf dry weight and total dry weight were recorded during the waterlogging period. Results: The results showed that with increase waterlogging durations were increased of grain yield at establishment, vegetative and flowering, but decreased at the poding stage. The highest loss in grain yield was waterlogging at the poding stage. With increasing duration of waterlogging increased the number of grain per plant significantly (22.2%), but was contrary for grain weight. Detriment of waterlogging on the number of grain of chickpea was in the final growth stages about 40% compared to flowering. The lowest of grain protein was at the poding stage with 12 days waterlogging about 16.04%. Leaf area index, leaf dry weight and total dry weight increased with waterlogging treatment at establishments, vegetative and flowering stages, but at the poding stage decreased in all waterlogging periods. Conclusion: The waterlogging conditions at different growth stages of chickpea in dry conditions (except for poding stage) was not only reduces the yield and yield components, but also after the removal of waterlogging, cause recovery and increase again growth after treatment and each plant produces new flowers and pods compensated the damage caused by waterlogging conditions. Furthermore, in this study, the most of damage to chickpea had non waterlogging (dry conditions) and 12 days waterlogged treatments.
