اخلاق حرفه‌اي معلمي در مكتب‏خانه؛ پژوهشي پديدارشناسانه براساس تجربه زيسته شاگردان مكتب‏‏خانه

Teacher’s Professional Ethics in Maktabkhaneh: a Phenomenological Investigation Based on the Lived Experience of Maktabkhaneh Students

«مكتب‌خانه» به دليل قدمت طولاني و پوشش حداكثري، يكي از مهم‌ترين نهادهاي آموزشي?تربيتي، پس از ورود اسلام به ايران به شمار مي‌رود كه تاثيرات پايداري در فرهنگ تربيتي ايران، از جمله «اخلاق حرفه‌اي معلمي»، داشته است. در اين مقاله، با هدف تبيين نقش مكتب‌خانه‌ها در شكل‌گيري اخلاق حرفه‌اي معلمي و با بهره‏گيري از روش پديدارشناسي تفسيري، نگارندگان تلاش كرده‏اند تا تجارب زيسته افرادي كه مكتب‌خانه را درك كرده‌اند، فهم و روايت كنند. بدين‏منظور، با كاربرد روش نمونه‌گيري هدفمند، سيزده نفر از سالخوردگاني انتخاب شدند كه فضاي مكتب‏خانه را درك كرده بودند و براي گرد‏آوري اطلاعات از ابزار مصاحبه نيمه‏ساختاريافته و براي تحليل يافته‏ها نيز از روش اسميت استفاده شد. پس از تحليل مصاحبه‌ها، مولفه‏هاي اخلاق حرفه‏اي معلمانِ مكتب‏خانه در پنج مقوله عمده و هجده خرده‌مقوله تقسيم‌بندي شد كه مقوله‏هاي اصلي عبارت‌اند از: شور و شوق معلمي، تعهد حرفه‌اي، ايجاد ميل به يادگيري در فراگيران، توجه ويژه به تربيت اخلاقي و دانش تدريس. نتايج نشان مي‏دهد كه شماري از شاخص‌هاي مثبت و منفي اخلاق حرفه‌اي معلمي امروز جامعه ايران، ريشه در نگرش و رفتار معلمان مكتب‌خانه دارد و انجام پژوهش‌هاي مشابه مي‏تواند در تبيين وضعيت موجود و مطلوب اخلاق حرفه‏اي معلمي ايران راهگشا باشد.

Because of the long history and maximum coverage, maktabkhaneh (old Iranian school) was one of the most important educational institutions after the entrance of Islam into Iran. It has had permanent influence on Iranian educational culture, including "teachersʹ professional ethics". In this study, aiming at clarifying the role of maktabkhaneh in formation of professional ethics of teachers through an interpretative phenomenological approach, the researchers have tried to understand and account for the lived experiences of people who have been educated in maktabkhanehs. To do so, 13 elderly people who had experienced the atmosphere of maktabkhaneh were selected using purposive sampling. Then, needed information was collected using semi-structured interviews, and the Smith method was used for analyzing the interviews. After analyzing the interviews, the components of teachersʹ professional ethics were divided into five main categories and eighteen subcategories, including the enthusiasm in teaching, professional commitment, creating an eagerness to learn in students, special attention to moral education and teaching knowledge. The results showed that the a number of positive and negative indicators of teachersʹ professional ethics in todayʹs Iranian society are rooted in the attitudes and behaviors of maktabkhaneh teachers, and doing similar studies can help to explain the current and favorable situation of teachersʹ professional ethics in Iran.