تحليل مناسبات قدرت و حقيقت از ديدگاه فوكو در داستان شير و گاو كليله و دمنه

در طول تاريخ برداشتهاي مختلفي از قدرت و روابط پيچيده آن وجود داشته است كه نظريه‌پردازان فلسفه سياسي به تبيين آن پرداخته‌اند. در تلقي ميشل فوكو، قدرت، كنشي تعاملي و دوطرفه است كه مولد بوده، شيوه‌هاي مقاومت در برابر آن به ايجاد شكل‌هاي جديدي از رفتار مي‌انجامد. در اين ديدگاه، دانش و رژيم حقيقت بي طرف نيست و در هر دوره اي بر مبناي گفتمان قدرت شكل مي‌گيرد. كليله و دمنه مانند اندرزنامه‌هاي اين دوره متاثر از انديشه ايرانشهري است و بر سه اصل مهم اهميت و توجه به خردورزي، دادگري و تفكر طبقاتي (نژادگي) بنا شده است. آنچه در ارتباط با مناسبات قدرت در داستان شير و گاو، مشاهده مي‌شود چالش در اين سه وضعيت است. مخالفت دمنه با تعاريف پذيرفته شده از عقل و همچنين مهارت او در زبان آوري و به چالش كشيدن منطق و دادگري و نظم مستقر و شورش عليه تفكر طبقاتي از شيوه‌هاي مقاومت او در برابر قدرت و نظام گفتماني حاكم است. از طرفي، سياست قدرت حاكم در مجازات سريع شنزبه در تباين با نحوه مجازات دمنه و اصرار در اجراي شيوه‌هاي عقلاني در مجازات وي، پاسخي است كه به دليل ترس از معكوس شدن روابط قدرت با پيچيدگي‌هاي خاص خود اعمال مي‌شود. بازي قدرت در اين داستان نه بر مبناي زور و سلطه يك طرفه كه بر مبناي خوانشي از عقلانيت پيش مي‌رود كه كل نظام و ساختار داستان را باورپذير ، منطقي و عقلاني جلوه مي‌دهد و ساير قرايت‌ها را به حاشيه مي‌راند. اين خوانش كه حقيقت و دانش عصر را رقم مي‌زند، شيوه سركوب و استقرار قدرت را توجيه كرده، انضباط و نظم مستقر را حاكم مي‌سازد و مبناي مشروعيت حكومت مي‌گردد.