ارث زوج و زوجه از يكديگر در فرض تنها وارث بودن با رويكردي بر مفاد حديث امام‌رضا(عليه‎السلام)

The Inheritance Each Spouse Inherits from the Other in Case of Being the Only Heir with an Approach to the Content of Imam Reza (A.S)’s Hadith

درباره سهم ارث زوجه درصورتي كه تنها وارث زوج باشد، در ميان فقها سه نظريه و در مورد سهم ارث زوج درصورتي كه تنها وارث زوجه باشد، دو نظريه وجود دارد. منشا اختلاف نظر ميان فقها در اين زمينه اختلاف روايات و احاديث است. بنابراين، بررسي روايات مورد استناد جهت تبيين صحت وسقم هر يك از نظريات اجتناب ناپذير است. در اين پژوهش نخست نظريات فقها ارايه مي‎شود. سپس روايات مورد استناد با روش توصيفي‎ـ‎‎تحليلي بررسي و نظريه مختار نويسندگان ـ كه همان مفاد حديث امام رضا(عليه‎السلام) است ـ اثبات مي‎شود. در اين نظر هريك از زوجه و زوج علاوه بر سهم و فرض خود كه در قرآن كريم مشخص شده، مازاد تركه بر فرض را نيز به ارث مي برد؛ خواه در زمان حضور امام باشد يا در عصر غيبت. اين مسيله يكي از مسايل مورد ابتلاي جامعه است كه در قانون مدني نصي در مورد آن وجود ندارد ولي با توجه به اصل 167 قانون اساسي، قاضي ملزم است در صورت نيافتن نصّ مواد قانوني درباره دعاوي، به منابع معتبر اسلامي و فتاواي معتبر رجوع كند. بنابراين، بررسي موضوع با ادلّه، مستندات و ارايه نظريه مختار اهميت بسزايي دارد.

There are three notions among jurists about the wife’s share in inheritance if she is the only heir of her husband, and there are two notions about the husband’s share in inheritance if he is the only heir of his wife. The disagreement among jurists in this area originates from differences among narrations and hadiths. So studying documented narrations for determining the accuracy of every notion is inevitable. This study presents notions of jurists, in the first place. Then the documented narrations are studied within a descriptive-analytical method and the adopted notion of writers i.e. the content of Imam Reza’s hadith. Based on this notion, either wife or the husband inherits the residue of the estate of fixed shares from the other party, in addition to the share and fixed share specified in holy Quran, whether in the era of Imam Zaman’s presence or in his absence. This issue is one of the social concerns about which there is no text in Civil Code, but according to principle 167 of Iranian Constitution, the judge is bound to refer to reliable Islamic sources and valid juristic notions if he does not find any text containing articles regarding relevant lawsuits. So it is crucial to study the issue by examining evidences, documentations and presenting the adopted notion of writers.