كليدواژه :
عملكرد معادل , ماده خشك , كود نيتروژن , نسبت هاي مخلوط , عملكرد اسانس
چكيده فارسي :
سابقه و هدف: نعناع فلفلي (Mentha piperita L.) از جمله گياهان دارويي ارزشمند است كه در درمان بسياري از بيماري‌ها و صنايع ديگر كاربرد فراوان دارد و افزايش كمي و كيفي اسانس آن در طي تكنيك‌هاي زراعي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. استفاده زياد از كودهاي شيميايي به‌ويژه نيتروژن، علاوه‌بر آلودگي‌هاي زيست محيطي، براي گياهان دارويي مخاطرات كيفي نيز به دنبال دارد. ازآنجاكه كشت مخلوط مصرف نهاده‌هاي شيميايي را كاهش و بهره‌وري منابع را افزايش مي‌دهد، كشت مخلوط گياهان دارويي با لگوم‌ها مي‌تواند به عنوان راهكاري در جهت كاهش مصرف نهاده‌ها به‌ويژه نيتروژن شيميايي باشد. به‌علاوه ممكن است ميل كشاورزان به توليد اين گياه افزايش و عملكرد بالاتري را سبب شود، ضمن اينكه تنوع زيستي و بهره‌وري را نيز به دنبال دارد. لذا پژوهش حاضر به‌منظور بررسي اثر سطوح كاهش يافته نيتروژن و تاريخ نشاكاري بر خصوصيت‌هاي رشدي، عملكرد و اسانس نعناع فلفلي در نسبت‌هاي مختلف مخلوط با عدس انجام شد.
مواد و روش‌ها: آزمايش به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه شهركرد در سال 1394 اجرا شد. تيمارها شامل نسبت‌هاي مختلف مخلوط (66٪ نعناع فلفلي: 33٪ عدس، 50٪ نعناع فلفلي: 50٪ عدس، 33٪ نعناع فلفلي: 66٪ عدس، كشت خالص نعناع فلفلي و عدس)، سه سطح كود نيتروژن (100٪، 75٪ و 50 ٪ نياز نعناع فلفلي) در دو تاريخ نشاكاري نعناع فلفلي (10 ارديبهشت و 5 خرداد) بترتيب تحت عنوان عامل اول تا سوم بودند. خصوصيات رشدي نعناع فلفلي مثل ارتفاع، ميزان توليد برگ، عملكرد ماده خشك نعناع فلفلي و عملكرد دانه عدس و نيز ميزان و عملكرد اسانس نعناع فلفلي مورد مقايسه قرار گرفتند. شاخص نسبت برابري زمين نيز براي توضيح سودمندي مخلوط محاسبه گرديد.
يافته‌ها: اثر نسبت‌هاي مخلوط، نيتروژن و تاريخ نشاكاري بر ويژگي‌هاي رشد، عملكرد و اسانس نعناع فلفلي معني‌دار شد. بيشترين ارتفاع نعناع فلفلي در كشت خالص در تاريخ 10 ارديبهشت و مصرف 100% نيتروژن مشاهده شد و بيشترين تعداد برگ در بوته نيز در سطح 100% نيتروژن در كشت خالص و 10 ارديبهشت بدست آمد، اما با كاهش ميزان كود مصرفي نيتروژن به 75% و 50%، بيشترين تعداد برگ در بوته نعناع فلفلي در تيمارهاي كشت مخلوط به‌ويژه نسبت 66% نعناع: 33% عدس حاصل شد. اجراي كشت مخلوط، افزايش عملكرد ماده خشك، ميزان و عملكرد اسانس نعناع فلفلي را نسبت به كشت خالص به همراه داشت. نشاكاري ديرهنگام و كاهش كود مصرفي نيتروژن، موجب كاهش اين پارامترها گرديد و كشت مخلوط تاحدودي توانست تاخير نشاكاري و كمبود كود نيتروژن را جبران نمايد. در نشاكاري 10 ارديبهشت، عملكرد ماده خشك نعناع فلفلي در نسبت مخلوط 66% نعناع:33% عدس در تمام سطوح كود نيتروژن بالاتر از كشت خالص بود. بيشترين ميزان عملكرد معادل دانه عدس (2614 كيلوگرم در هكتار) در كشت خالص اين گياه بدست آمد كه بيانگر مغلوب شدن عدس دراين سيستم و بهره‌برداري بيشتر نعناع فلفلي است. در سطح 75% كود نيتروژن مقدار نسبت برابري زمين مجموع، در همه نسبت‌هاي مخلوط بيشتر از يك بود. به‌طوري‌كه در اين سطح كودي در نشاكاري اول تيمار 50% نعناع: 50% عدس و در نشاكاري دوم تيمار 66% نعناع: 33% عدس بالاترين مقادير شاخص نسبت برابري زمين (به ترتيب 1/17 و 1/10) را به خود اختصاص دادند.
نتيجه‌گيري: از آنجا كه نشاكاري ديرهنگام (5 خرداد) نعناع فلفلي موجب كاهش پارامترهاي رشدي گياه گرديد، نشاكاري نعناع فلفلي در تاريخ 10 ارديبهشت توصيه مي‌گردد. اجراي كشت مخلوط سبب شد تا عملكرد نعناع فلفلي در مقادير كمتر نيتروژن حفظ شود كه مي‌تواند مربوط به كاركرد عدس در تأمين نيتروژن گياه باشد. بنابراين مي‌توان به‌منظور دستيابي به اهداف كشاورزي پايدار، كشت مخلوط اين گياهان را توصيه نمود.
چكيده لاتين :
Background: Peppermint (Mentha piperita L.) is one valuable medicinal plant due to its efficacy in treatment of many diseases and other industries, so increment of quantity and quality of its essence through agricultural techniques has special importance. Excessive use of chemical fertilizers, especially nitrogen, in addition to environmental pollution, infers quality risks for medicinal uses. Intercropping with legumes could be a technique to reduce chemical inputs, especially nitrogen. In addition, it may increase desire of farmers to cultivation of this plant and lead to higher performance, while biodiversity and productivity also increase. So the study was conducted to investigate effects of different levels of nitrogen and transplanting date on some growth traits, yield and essential oil of peppermint in different ratios of intercropping with lentils.
Materials and Methods: This experiment was done as factorial based on a randomized complete block design with three replications during 2015 at research farm of Shahrekord University. Treatments include different ratios of intercropped or sole cropping (66% mint: 33% lentils, 50% mint: 50% lentils, 33% mint: 66% lentils, and sole cropping of peppermint and lentils), three nitrogen levels (100%, 75% and 50% of peppermint request) in two transplanting date for peppermint (29 April and 25 May) were evaluated as first to third factor. Growth characteristics of mint like height, leaf production rate, dry matter yield and grain yield of lentil were measured along with essential oil rate and yield of pepper mint.
Result: Effect of intercropping ratios, nitrogen and transplanting date was significant on growth characteristics, yield and essential oil of peppermint. Higher peppermints were seen in sole cropping, at 29 April and 100% nitrogen requirement, more number of leaves per plant also were in this planting date and nitrogen level in sole cropping. But by reducing of nitrogen fertilizer to 75% and 50%, highest number of leaves were acquired in intercropping treatments especially 66% mint: 33% lentils at 29 April. Intercropping increased dry matter yield, the essential oil rate and yield compare to sole cropping. Conversely, late planting and reduced nitrogen fertilizer decreased these parameters. Intercropping could partly compensate for the lack of nitrogen and planting date. In 29 April, dry matter yield of 66% mint: 33% lentils at all levels of nitrogen fertilizer was higher than sole cropping. The highest yield of grain (2614 kg per hectare) also was obtained in its sole cropping, this means that lentil was not dominated in this intercropping system. Total land equivalent ratio for 75% N fertilizer was mar than one in all intercropping ratios, tough in first transplanting date plots with 50%mint:50%lentil and for second transplanting date 66%mint:33%lentil with 1.17 and 1.1 had higher LER.
Conclusion: Since late transplanting (25 may) decreased growth parameters of peppermint, transplanting on 29 April is recommended. But in nitrogen deficiency condition, intercropping may yield better results. This result can be related to the nitrogen fixation of lentils. In order to achieve sustainable agriculture, intercropping of these plants recommended.
