مصالح فردي و عمومي از منظر اسلام و مكاتب رقيب

Individual and Public Good from the Perspective of Islam and Competing Schools

تعيين جايگاه دولت در نظام‌هاي اقتصادي مبتني بر رويكردهاي فلسفي در مورد بهترين ساماندهي و ترتيبات نهادهاي اجتماعي و اقتصادي است. بر همين اساس نوع ارتباط ميان دولت و بخش خصوصي به‌مثابه يكي از مهم‌ترين دغدغه‌ نظام‌هاي اقتصادي مبتني بر مباني جهان‌شناختي و انسان‌شناختي اين نظام‌هاست. غايات و انگيزه‌هاي انسان از زندگي و فعاليت‌هاي اقتصادي بر اساس اين مباني، تعريف شده و بر اساس آن، رفتارهاي فردي و اجتماعي تبيين و در نهايت حوزه فعاليت‌هاي فرد و دولت معلوم مي‌شود. در همين راستا نوع نگرش به فرد، مصلحت فرد و جامعه بر انتخابگري فرد و تصميم‌گيري و سياست‌ورزي دولت و حوزه دخالت آن تأثير شاياني دارد. مقوله فردگرايي و جمع‌گرايي به‌مثابه موضوعي اساسي در نظريه‌هاي علوم اجتماعي در دوره جديد حيات اجتماعي انسان برجستگي ويژه‌اي يافته است. در پاسخ به اين سؤال كه غايات و انگيزه‌هاي ياد شده در نظام اسلام چگونه تبيين مي‌شود، اين نوشتار با استفاده از روش تحليل محتوا و استدلال قياسي ضمن تمركز بر مباني فلسفي نظام‌هاي مطرح موجود در مقايسه با نظام اسلامي، به بررسي مباحث مبنايي نظير غايات، اهداف و انگيزه‌ها در اين نظام‌ها مي‌پردازد. همچنين با بررسي گرايش‌هاي فلسفي انديشمندان مسلمان در مورد فرد و جامعه، به ماهيت خير و يا مصالح فردي و جمعي پرداخته و تلاش مي‌كند از آن طريق به شناخت جايگاه دولت در حوزه مربوطه مدد رساند. در اين راستا ملاحظه مي‌شود كه انديشمنداني كه هويت جمعي را پذيرفته‌اند مصالح جمعي را به مصالح و حقوق فردي تأويل نمي‌برند و مصالح جمعي را از جهت اينكه حاوي اهميت بيشتري است بر مصالح فردي مقدم مي‌دارند. در حالي كه كساني كه هويت جمعي را نپذيرفته‌اند مصالح جمعي را به حقوق فردي تقليل داده و آن را از حيث تقديم حق اكثريت بر حقوق فردي مقدم داشته‌اند.

Determining the position of government in economic systems is based on philosophical approaches to the best organization and arrangements of social and economic institutions. Accordingly, the type of relationship between the state and the private sector is one of the main concerns of economic systems based on the anthropological and anthropological foundations of these systems. Human ends and motives of life and economic activities are defined on the basis of these principles, and on the basis of which individual and social behaviors are explained and ultimately the field of activities of the individual and the government becomes known. In this regard, the type of attitude toward the individual, the interest of the individual and society is very influential on individual choices and the decision-making and policy of the state and its sphere of intervention. The category of individualism and collectivism has become a special feature of the new era of social life as a fundamental issue in social science. In response to this question that how the ends and motives mentioned in the Islamic system are explained, this paper, using the method of content analysis and deductive reasoning, while focusing on the philosophical foundations of the existing systems in comparison with the Islamic system, examines the basic issues such as the ends, goals and motives in these systems. Also, by studying the philosophical tendencies of Muslim scholars about individuals and societies, they have addressed the nature of good or individual and collective good. an‎d it tries to identify the status of government in this field. In this regard, it is observed that thinkers who have accepted collective identity do not interpret collective good in individual good and rights, and prioritize collective good because they are more important than individual ones. While those who have not accepted collective identity have reduced collective good to individual rights and made it preferential in terms of giving priority to the collective rights in comparison with individual rights.