تبيين جامعه‌شناختي تمايل دانش‌آموزان به جنبشهاي نوين شبه‌ديني (مورد مطالعه: دانش‌آموزان استان آذربايجان‌شرقي)

A Sociological Explanation for Students' Tendency towards New Quasi-Religious Movements (Case Study: Students in East Azerbaijan Province)

يكي از مهم ­ترين عواملي كه در دهه‌هاي اخير بنيان جامعه و باورهاي مردم به­‌ويژه جوانان را تهديد مي‌كند، جنبشهاي ‌نوين ‌شبه‌ديني است. از اين رو، در پژوهش حاضر ميزان تمايل دانش‌آموزان به جنبشهاي نوين ‌شبه­‌ديني و عوامل مرتبط با آن بررسي شده است. تحقيق حاضر پژوهشي كمّي است و اطلاعات نيز به روش پيمايشي گردآوري شده است. جامعۀ آماري پژوهش دانش‌آموزان دورۀ متوسطه آذربايجان‌شرقي بوده كه از ميان آنها 570 نفر به روش نمونه‌گيري طبقه‌اي تصادفي انتخاب شده اند. ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه بوده كه حاوي روايي صوري و پايايي بالاي 0/8 مي­‌باشند. براي تحليل داده­‌ها از نرم­‌افزارهاي 24SPSS و 8/8LISREL استفاده شده است. براساس يافته‌هاي توصيفي پژوهش، از هر صد دانش‌آموز 25 نفرشان به جنبشهاي ‌نوين ‌شبه‌ديني تمايل نشان داده‌اند. بالاترين ميزان تمايل به ترتيب به ساي‌بابا و اكنكار و پايين‌ترين ميزان تمايل نيز به پائولو كوئليو و كاستاندا تعلق دارد. نتايج تحقيق نشان داد كه ميزان دينداري، ميزان شناخت از جنبشها، كيفيت‌گذران اوقات‌فراغت و ميزان اعتقاد به سحر و جادو تأثيري معنا‌دار بر تمايل دانش‌آموزان به چنين جنبشهايي داشته است. از ميان متغيرهاي تأثيرگذار، ميزان دينداري و كيفيت‌ گذران اوقات فراغت، نقشي كاهنده و پيشگيري‌كننده و ميزان شناخت و اعتقاد به سحر و جادو نقشي افزايشي و ترغيب كننده در تمايل به جنبشهاي نوين شبه‌ديني دارند.

In recent decades, new quasi-religious movements have been a serious threat to the foundations of society and people’ beliefs, especially those of the youth. Hence, this study was undertaken to examine students' tendency towards new quasi-religious movements and its correlates. The current work was a survey-based quantitative research. The statistical population of the study comprised high school students from East Azerbaijan out of whom 570 individuals were selected via random stratified sampling. The data gathering tools were questionnaires with established face validity and reliability indices of higher than 0.8. For the purpose of data analysis, SPSS 24 and LISREL 8.8 were utilized. Descriptive results indicated that 25 out of every 100 students have shown inclination to new quasi-religious movements. Students showed the highest tendency to Sai Baba and Eckankar and the lowest tendency rates were observed for Paulo Coelho and Castañeda. The results showed that level of religiosity, the extent of familiarity with the movements, quality of leisure activities, and the extent of belief in magic and witchcraft have significant effects on students' inclination to such movements. More specifically, level of religiosity and quality of leisure activities play a hindering role and the level of familiarity with the movements as well as belief in magic and witchcraft play a promoting role in the tendency towards new quasi-religious movements.