غار بتخانه: شواهدي نو از جوامع كوچ رو در زاگرس مركزي از نيمه ي هزاره ي چهارم ق.م. تا پايان عصر مفرغ، كوهدشت، لرستان

سال‌ها از آغاز پژوهش‌ها پيرامون جوامع نيمه‌يكجانشين در خاور نزديك و به‌خصوص در زاگرس‌مركزي مي‌گذرد. اين پژوهش‌ها شامل مطالعات قوم‌شناسي، مردم‌شناسي و نيز مطالعات باستان‌قوم‌شناسي مي‌شود. اين پژوهش‌ها اطلاعات مفيدي پيرامون ساختار فرهنگي جوامع نيمه‌يكجانشين زاگرس‌مركزي در اختيار پژوهشگران قرار داده است. با اين‌وجود بازسازي الگوهاي فرهنگي جوامع نيمه‌يكجانشين در ادوار گذشته به‌دليل دشواري شناسايي محوطه‌هاي مرتبط با اين نوع از معيشت بسيار دشوار است. از اين‌رو استفاده از راهبردهاي ويژه در كاوش‌ها و بررسي‌هاي باستان‌شناسي بسيار ضروري است. در اين ميان غارها و پناهگاه‌هاي صخره‌اي كه دربردارنده‌ي شواهدي از سكونت‌هاي كهن هستند، مي‌توانند درك ما را از الگوهاي معيشتي و ساختارهاي فرهنگي آن‌ها افزايش دهند. شناسايي اين استقرارگاه‌ها به‌مراتب ساده‌تر از محوطه‌هاي باز بوده و متحمل آسيب‌هاي كمتري نسبت به محوطه‌هاي باز هستند. غار بتخانه نيز از جمله اين غارهاست كه احتمالاً بازتاب‌دهنده‌ي زوايايي از ساختار فرهنگي نيمه‌يكجانشيني در زاگرس‌مركزي است. اين غار در 21 كيلومتري جنوب‌شرقي شهر كوهدشت و يك كيلومتري شرق روستاي دم‌چهر قرعليوند، در غرب استان لرستان قرار دارد. در پي ساماندهي اين غار در سال 1387 هـ.ش. شواهد حضور ساكنيني از هزاره‌ي چهارم تا دوران تاريخي آشكار گشت. همچنين وجود بقاياي متعدد استخواني انسان، بز سانان، اسب‌سانان، خرگوش و... نيز مشاهده شد. هر چند نهشته‌هاي فرهنگي اين غار بر اثر حفاري‌هاي غير مجاز كاملاً جا‌به‌جا و به‌هم ريخته شده بود و عملاً فرايند لايه‌نگاري را غيرممكن مي‌ساخت، با اين‌وجود به‌دليل اهميت يافته‌هاي اين غار و همچنين موقعيت مهم اين غار در محدوده‌ي شهرستان كوهدشت، تمامي يافته‌ها جمع‌آوري و مستند شد. در اين مقاله علاوه‌بر معرفي يافته‌هاي فرهنگي اين غار و گاهنگاري نسبي يافته‌ها، تلاش مي‌شود مروري تحليلي بر كاربري اين غار از نيمه‌ي دوم هزاره‌ي چهارم ق.م. تا پايان عصر مفرغ باتوجه به شواهد موجود داشته باشد.