نهضت كارخانه‌سازي و پيامدهاي آن در عصر قاجار

Factory Building Movement and Its Consequences during QajarEra

عصر قاجار، دوره تعامل گسترده ايران با دنياي غرب بود كه موجب آشنايي ايرانيان با علوم نوين و تأسيس كارخانه‌هاي جديد و از سوي ديگر بسط سلطه بيگانگان بر كشور شد. هدف اين پژوهش، بررسي ارتباط علوم مدرن و آموزش جديد با راه‌اندازي كارخانجات در كشور و ارزيابي برخي عواملي است كه موجب عدم شكوفايي صنايع كشور شد. يافته‌هاي اين پژوهش كه با استفاده از اسناد و منابع و به شيوه توصيفي-تحليلي صورت گرفته است، نشان مي‌دهد كه به رغم رويكرد كاربردي تحولات در ايران كه منجر به تاسيس كارخانجات شد، عدم اهتمام دولتمردان به گسترش كارخانجات، واردات انبوه كالا، ناامني و فقدان راه‌هاي مواصلاتي و نيز ناآگاهي تجار ايراني از سياست‌هاي استعماري دول خارجي و نياز آنان به مواد خام ارزان و بازار فروش مناسب، رقابت شديدي در عرصه توليدات پديد آورد كه در نهايت به شكست كارخانه‌هاي نوظهور انجاميد.

Qajar era was the era of vast interaction of Iran with the West. Such interactions paved the way for Iranians to get familiar with modern sciences and establishment of new factories one the one hand and expansion of domination of the foreigners on the other hand. The present study examines the relation between modern sciences and new education and establishment of factories in the country and evaluates a number of factors that impeded local industrial proliferation. The study was conducted through examining sources and documents and through employing a descriptive-analytic method. The findings indicate that despite the practical approach of the movements which led to the establishment of factories, lack of tenacity on the part of official authorities for improving the factories, huge import of goods, shortage of and insecurity of connecting routes and unawareness of the Iranian merchants of imperialistic policies of the foreign countries and their need for cheap raw materials and suitable sale markets all led to fierce competition in production and eventually caused the failure of nascent factories.