بررسي كاركردهاي پنهان آب انبارهاي وقفي تهران در دوره قاجار

Latent function of the devotional cisterns in Tehran during Qajar period.

آب ­انبارهاي وقفي، يكي از تأسيسات عمومي و ضروري شهر تهران در دورۀ قاجار بوده ­اند كه با هدف تأمين آب شرب مردم شهر در محلات مختلف ساخته مي­ شدند. اين تأسيسات آبي، بنابر عللي چون انگيزه­ هاي واقفان، باورها و اعتقادات مردم، موقعيّت قرارگيري­شان در بافت شهري و رجوع افراد مختلف به آنها، در كنار كاركرد اصلي و حياتي خود، يعني تأمين آب شرب مردم، كاركرد­هاي ديگري نيز داشتند. مسالۀ اصلي پژوهش حاضر، بررسي كاركردهاي پنهان آب ­انبارهاي عمومي تهران در دورۀ قاجار مي ­باشد. نتيجۀ پژوهش كه با روش توصيفي- تحليلي و با گردآوري­ داده ­­ها بصورت كتابخانه ­اي- اسنادي و مصاحبه و مشاهدات ميداني، صورت گرفته، نشان مي­ دهد كه كاركردهاي پنهان آب ­انبارها، جنبه­ هاي گوناگون فرهنگي، اقتصادي و اجتماعي مختلفي داشته كه با روحيّات و اعتقادات و سبك زندگي مردم شهر در ارتباط مستقيم بوده ­اند. اين ابنيه گاه كژكاركردهايي نيز مي ­يافته ­اند كه با نيّت واقفان و هنجارهاي جامعه در تعارض بوده است، اما اغلب كاركردهاي مثبت داشته ­اند.

Abstract The devotional cisterns as a facility for all and necessary for the city, according to their position in the urban context and position of influence in the culture and daily life, excluding storage and supply of safe and fresh drinking water had other functions, as well. Beliefs which were rooted in iranian and Islamic culture were affected in that monuments and everyday interactions by their clients. Base on the above, the question of the study is that in addition to providing drinking water, what were the other functions of endowment cisterns of Tehran? This research has studied documents, libraries, interviews and direct observations, the way cross descriptive and analytic to find the ancillary functions of devotional cisterns in Tehran Qajar era. Results of this study suggest that the functions were cultural, social and economic attitudes and have a direct relationship with beliefs and lifestyle. At the same time, sometimes these buildings had some functions that were not consistent with the intent of the donor and the norms of society.