از برنامه ريزي استراتژيك تا طراحي سازگارشونده در دانشگاه

دانشگاه، سازماني پويا و پيچيده است كه ميدان جريان توليد اطلاعات (مهمترين عامل تغيير و تحول در سيستم هاي اجتماعي) مي باشد. در زمان كنوني، سرعت تغيير و تحول اطلاعات سريع است و به همين دليل تغيير و توسعه دانشگاهها به سرعت انجام مي گيرد. در چنين شرايطي، چه نوع مفهومي از برنامه ريزي استراتژيكي مي تواند پاسخگوي نيازهاي دانشگاه باشد؟ در مقاله حاضر به بررسي دست آوردهاي نظري در زمينه برنامه ريزي استراتژيك دانشگاهي از 2000 تا 2012پرداخته شده است و نتايج آن با مفاهيم كليدي كه يمني (1382،ص39) براي سالهاي قبل از 2000 به دست آورده، مقايسه گرديده است. جامعه پژوهش حاضر تمامي مقاله هايي كه از سايت گوگل، سايت دانشگاه شهيد بهشتي، كتابخانه مركزي و مجلات پژوهشي موجود در كتابخانه دانشگاه شهيد بهشتي در زمينه آموزش عالي در دسترس بوده است، مي باشد. در اين زمينه 54 چكيده مقاله مرتبط با برنامه ريزي استراتژيك در آموزش عالي دريافت و مورد بررسي اوليه قرار گرفت. از ميان آنها 24 مقاله به طور كامل دريافت و تحليل شد. محتواي 15 مورد آن با سوالهاي تحقيق حاضر مرتبط بود. بدين ترتيب، پيكره تحليل محتواي انجام گرفته، شامل 15 مقاله شد. متن هرمقاله با روش تحليل مقوله اي تحليل محتوا گرديد. پس از انتخاب مقاله ها، براساس تحليل محتواي مقالات، عبارات كليدي مقاله ها در 5 مقوله اصلي با عنوان هاي 1- تعريف برنامه ريزي استراتژيك، 2- ويژگي هاي برنامه ريزي استراتژيك، 3- چالش هاي برنامه ريزي استراتژيك، 4- خاص بودن سازمان دانشگاه، و 5- برنامه ريزي استراتژيك تامل پذير، طبقه بندي شد. يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه مهمترين تغييرات مفهومي برنامه ريزي استراتژيك از سالهاي 2000 به بعد، مفاهيم زير هستند: 1- برنامه ريزي استراتژيك از نوع تامل پذير است. 2- آينده نگري به صورت اكتشافي است. 3- برنامه ريزي استراتژيك مشاركتي است. 3- برنامه ريزي استراتژيك خودسازمانده است. 4- برنامه ريزي استراتژيك پيچيده نگر است. 5- برنامه ريزي استراتژيك تكاملي است. 6- برنامه ريزي استراتژيك بديهه پرداز و نوآور است و يافته ها نشان مي دهد كه برنامه ريز استراتژيك مانند يك هنرمند عمل مي كند و خلاقيت نقش اساسي در درك وضعيت دانشگاه و يا پاسخگويي به چالشهاي دروني و بيروني آن دارد. يافته هاي پژوهش حاضر نشان مي دهد كه نوع نگاه به برنامه ريزي استراتژيك نياز به تحول جديدي در مفهوم آن دارد. مفهوم طراحي سازگارشونده، مي تواند ورودي براي بحث درباره اين تحول مفهومي در حوزه" برنامه ريزي دانشگاهي" باشد.