اولويت بندي لكه هاي احياي سرزمين براساس فرسايش محتمل خاك توسط آب (مطالعه موردي: حوضه آبخيز قره سو)

Prioritization of Land Patches for Rehabilitation of Potential Water Soil Erosion Effects (Case Study: Gharesoo Watershed)

فرسايش آبي خاك يك پديده طبيعي است كه امروزه تحت تاثير فعاليت­ هاي انساني، همانند تبديل غيرمنطقي زمين و تخريب پوشش گياهي، به يكي از مهم ­ترين تهديدات محيط ­زيستي در جهان تبديل شده است. هدف پژوهش حاضر مدل­ سازي توزيع مكاني فرسايش آبي خاك در حوضه آبخيز قره ­سو و بررسي اثر كاربري سرزمين و شيب بر ميزان فرسايش و اولويت بندي لكه­ هاي احياي سرزمين بوده است. براي اولويت بندي نيز مهم­ترين لكه ­ها از لحاظ حساسيت به فرسايش و تاثير معيارهاي سرزمين برآن شناسايي شدند. مدل­ سازي فرسايش توسط معادله جهاني هدر رفت خاك اصلاح شده (RUSLE) و به كمك فنون GIS صورت گرفت. نتايج نشان داد ميانگين فرسايش در حوضه آبخيز حدود 19 تن در هكتار در سال است. مناطق با فرسايش كم، متوسط و شديد به ترتيب 62، 26 و 12 درصد منطقه را تشكيل مي­ دهند. بررسي اثر كاربري سرزمين و شيب اهميت اثر متقابل اين دوعامل در افزايش ميزان فرسايش خاك به خصوص در زمين­ه اي كشاورزي با شيب­ هاي زياد را نشان مي­دهد. براي اولويت بندي از روش تناسب ناحيه­ اي سرزمين استفاده شد و 15 لكه داراي بيشترين حساسيت به فرسايش شناسايي گرديد. نتايج اين پژوهش مكان و اولويت انجام اقدامات جبراني از قبيل تراس ­بندي، بانكت، احياء و استقرار پوشش گياهي و انجام طرح ­هاي آمايش سرزمين جهت كاهش فرسايش و جلوگيري از اثرات سوء آن بر محيط ­زيست و اقتصاد منطقه را نشان مي ­دهد.

Soil erosion is a natural process that has become a major global environmental threat as a result of human activities such as irrational land conversion and vegetation degradation. The purpose of this research is to model spatial distribution of likely soil erosion by water in Gharesoo watershed, assess the impacts of land use and slope on erosion rate, and identify soil erosion hotspots and prioritize them. For prioritization, the affected land patches with the highest potential and the effects of landuse and slope were studied. The Revised Universal Soil Loss Equation (RUSLE) was used in conjunction with Geographic Information system (GIS) to model soil erosion. The average soil erosion in the watershed was 18.65 t ha-1 yr-1. The slight, moderate and severe erosion classes encompass 62%, 26% and 12% of the watershed, respectively. Assessing the impacts of land use and slope confirms importance of interaction between these factors in increasing soil erosion, especially in agricultural areas with steep slopes. Zonal land suitability was used to delineate 15 patches as hotspots of soil erosion based on the RUSLE outcome. The results of this research reveals location and priority of land patches for implementation of mitigation measures such as terracing and vegetation rehabilitation, along with land use planning to reduce erosion and prevent it's negative impacts on environment and economy.