تبيين جغرافيايي افتراق فضايي در كلانشهر تهران با تاكيد بر تسهيلات عمومي شهر

Geographic explaining of spatial differences in Tehran

يكي از مسائل بنيادي در توسعه موزون شهري افتراق و نابرابري فضايي بين در ابعاد جغرافيايي است كه توليد و باز توليد نابرابري هاي فضايي را در بر عدم تعادل فضاي شهري در بندهاي مختلف آن ايجاد نموده و موجبات اختلال در برنامه ريزي و سياست گذاري هاي عادلانه شهر را فراهم مي سازد. اين پژوهش با روش تحليلي - پيمايشي به دنبال بررسي فرآيندهاي موثر بر عدم توازن فضايي در براكنش تسهلات عمومي شهري در مناطق شهري كلان شهر تهران است. در اين رابطه، گردآوري داده ها با مطالعات ميداني و گلخانه اي انجام شده است. جامعه آماري شامل جمعيت كلان شهر تهران است كه با استفاده از روش نمونه گيري مورگان، 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده است. سنجش داده هاي كمي - كيفي از طريق آزمون تك نمونه اي معادلات ساختاري و مدل تصميم گيري چند معياره و يكور در مبل نرم افزاري SPSS و ArcGIS مي باشد. ابعاد جغرافيايي افتران فضايي بر مبناي نظريه هاي مختلف موجود (كه تبيين ساز واقعيت هاي فضايي و نابرابري توزيع خدمات شهري است) احصاء و عملياتي گرديد. يافته هاي تحقيق نشان داد كه بيش ترين اختلاف بين سرانه كاربري تهران و سرانه استاندارد مربوط به كاربري هاي آموزش عالي با مقدار 69/156- و حمل و نقل با مقدار 26/382- مترمربع براي هر نفر و كم ترين نيز مربوط به كاربري انتظامي و مسكوني است. بر اساس آزمون تك نمونه اي t، شاخص «اجتماعي» با ارزش كمي و آماره تي 1/059، بيش ترين نارضايتي را كسب كرده است. همچنين، طبق محاسبات مدل ويكور، منطقه 16 با مقدار (1=Qi) بهترين و منطقه 6 با مقدار (0/004=Qi) بدترين وضعيت را در توزيع خدمات و تسهيلات بر اساس نياز جمعيت منطقه دارند. تبيين ابعاد جغرافيايي موثر در افتراق فضايي كلان شهر تهران نشان داد كه شاخص سياسي - اداري با ضريب بتاي 0/906 و ضريب تاثير 0/668 بيش ترين تاثير را بر نابرابري فضايي (توزيع خدمات و تسهيلات عمومي بين مناطق 22 گانه شهر تهران) داشته است. بعد از آن شاخص محيط طبيعي با ضريب بتاي 0/889 و ضريب تاثير 0/282 و شاخص كالبدي با ضريب بتاي 0/789 و ضريب تاثير 1/524 شاخص اجتماعي با ضريب بتاي 0/771 و ضريب تاثير 1/529 در رتبه هاي بعدي قرار دارند؛ و در نهايت شاخص اقتصادي با ضريب بتاي 0/652 و ضريب تاثير 2/839 كم ترين تاثير را بر نابرابري فضايي بين مناطق 22 گانه شهر تهران داشته و افتراق فضايي را در كلان شهر تهران تبيين مي سازد.

Differentiate and spatial inequality in the structural and spatial dimensions is one of the most important issues in country development and planning. Indeed, derangement in planning and policy process and inequality in services, general facilities and infrastructures among human habitats has been result from spatial inequality. The research with emphasis on fieldwork and analysis methods has an important aim that is assessment of effective processes in spatial inequality of urban facilities in Tehran's districts. However, this study is based on Fieldwork and descriptive data which accomplished in Tehran Metropolitan. 384 people in this research have been choice by use of Morgan sampling method. Moreover, T test and Vikor multi-criteria decision making model in SPSS and GIS applied for data analysis and map drawing. Total results have been demonstrate that in Land-use distribution process and standard per capita, educational Land-use with -69.156 m2 and transportation with -26.382 m2 for one people have high spatial inequality and residential Land-use and security services have least spatial inequality. In the base of T test, Social index is most important in spatial inequality with 1.059 T score. Fiscal result from Vikor model show that in services and facilities distribution range; 16 districts with 1Qi score is best urban area and 6 districts with 0.004Qi score have minimal urban services. Therefore, inequality in distribution of urban services and facilities is obvious phenomena in Tehran's urban districts. Development of structural and general investment in all districts and regions with square distribution approach, optimization of political and social partnership between people and urban managers and planning base on citizen needs and according to cultural, economic and social structure are the best strategies in order to generate of spatial justice