عوامل محيطي موثر بر شكل‌گيري و رخداد مخاطرات طبيعي سكونت‌گاه‌هاي روستايي دشت سيلاخور استان لرستان

Environmental factors affecting the formation and occurrence of natural hazards rural settlements Silakhor Plains in Lorestan Province

اصولاً استقرار و پيدايش يك روستا بيش از هر چيز تابع شرايط محيطي و موقعيّت جغرافيايي آن است. بنابراين شناخت عوامل محيطي تأثيرگذار در شكل‌گيري سكونت‌گاه‌هاي روستايي از اهمّيت زيادي برخوردار است. دشت سيلاخور در شمال‌شرقي استان لرستان از جمله مناطقي است كه با وجود فاكتورهاي محيطي مساعد جهت سكونت گزيني، به دليل وجود شبكه زهكشي متراكم و گسل‌هاي اصلي و فرعي مختلف، داراي مخاطرات طبيعي گوناگوني است. با توجّه به موضوع تحقيق، از ابزار مختلفي مانند نقشه‌هاي توپوگرافي، زمين‌شناسي، ژئومورفولوژي، منابع آب و تصاوير ماهواره‌اي استفاده شده است. همچنين ابزارهاي مختلف نرم‌افزار Arc GIS و روش AHP براي هم‌پوشاني لايه‌ها مورد استفاده قرار گرفته است. روش تجزيه و تحليل بدين صورت است كه ابتدا فاكتورهاي محيطي مؤثّر در شكل‌گيري سكونت‌گاه‌ها و رخداد مخاطرات طبيعي شناسايي و سپس موقعيّت سكونت‌گاه‌ها در ارتباط با هر يك از فاكتورهاي محيطي و مخاطرات طبيعي، تحليل شدند. نتايج نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين عامل ژئومورفيك در پراكندگي و استقرار روستاها، دشت‌هاي آبرفتي است. پايدارترين عامل اكولوژيك مؤثّر بر پراكنش روستاها در دشت سيلاخور عامل شيب و ناپايدارترين عامل، وجود گسل‌هاي مختلفي است كه باعث لرزه‌خيزي منطقه شده است. بررسي مخاطرات طبيعي دشت سيلاخور بيانگر اين نكته است كه از بين 223 روستا موجود، 18 روستا در معرض خطر سيل، 41 روستا در معرض خطر زمين لغزش و 66 روستا در خطر خيلي بالاي زلزله قرار گرفته‌اند. همچنين تلفيق نقشه نهايي مخاطرات نشان مي‌دهد كه 18 روستا در معرض خطر بالاي سوانح طبيعي قرار دارند.

In principle, the appearance of a village more than anything is dependent upon the environmental conditions and geographical position. Thus identifying the environmental factors which influence the formation of rural habitats is highly important. The Silakhor plain in the northeast of Lorestan Province is an area with its favorable environmental factors for inhabitation, and a dense drainage network of major and minor faults. But it has a variety of natural hazards. In this paper, descriptive – analytical and statistical research methods have been used along with tools like topography, geology, and geomorphology maps, water resources and satellite imagery. To overlay the layers, Arc GIS software tools and AHP methods were used. Results indicate that the most important geomorphic factors in the dispersal establishment of villages are alluvial plains. The most stable Ecological factors which affect the distribution of villages in the Silakhor plain is the slope factor and the most instable ones are several faults that cause earthquakes in the region. From the natural hazards viewpoint, the results show that in the Silakhor plain from among 223 villages, 18 villages are at the risk of flooding, 41 villages at the risk of landslides, and 66 villages are located in high earthquake risk regions. Finally, the compilation hazard maps show that 18 villages are highly vulnerable to natural disasters.