ارزيابي و پهنه بندي خطر سيل خيزي با استفاده از منطق فازي TOPSIS در محيط GIS (مطالعه موردي: حوضه ي آبخيز شهر باغملك)

Assessment and zoning Flood risk by using Fuzzy logic TOPSIS in GIS (Case study: Baghmalek urban catchment)

امروزه رشد بي رويه جمعيت، تسطيح زمين و اشغال حريم رودخانه ها و مسيل ها در كنار عوامل اقليمي و فيزيوگرافي در شهرهاي بزرگ سبب گسترش سيلاب هاي شهري شده است. حوضه آبخيز شهر باغملك نيز از اين شرايط مستثني نيست، به طوري كه رخداد اين پديده مخرب در طي چند سال گذشته باعث تخريب برخي از راه هاي ارتباطي، آسيب به برخي مناطق مسكوني، اراضي زراعي و باغات واقع در اين حوضه شده است. از سوي ديگر اين حوضه با داشتن آب و هواي نيمه خشك مستعد وقوع سيلاب هاي ناگهاني است. هدف از اين پژوهش ارزيابي و پهنه بندي خطر سيلاب در حوضه آبخيز شهر باغملك واقع در شرق استان خوزستان مي باشد. در اين تحقيق عوامل موثر در ايجاد سيلاب شامل: بارش، ارتفاع، شيب، جهت شيب، سازند، فاصله از آبراهه و كاربري اراضي در محيط Arc GIS10 ساخته و طبقه بندي شدند؛ سپس اين داده ها به نرم افزار Idrisi منتقل شدند. استانداردسازي آنها بر اساس توابع فازي صورت گرفت و با استفاده از روش CRITIC وزن دهي شدند. در نهايت نقشه پهنه بندي با استفاده از مدل فازي TOPSIS تهيه شد. نتايج نشان مي دهد كه 17/86 درصد از محدوده در طبقه با خطر بسيار بالا، 24/15 درصد در پهنه با خطر بالا قرار دارد. بررسي و تحليل نقشه ي بدست آمده بيانگر اين است كه نواحي غربي، جنوبي، جنوب غربي و بخشي از نواحي شرقي، داراي بيشترين پتانسيل در برابر خطر سيل هستند عمده ترين دلايل آن اين است كه نواحي شرقي به دليل داشتن ارتفاع بيشتر، طغيان هاي فصلي رودخانه ابوالعباس و بارش بيشتر، مستعد خيزش رواناب هاي زيادتري هستند نواحي جنوب غربي با توجه جهت شيب محل تجمع رراناب ها هستند از سوي ديگر عبور رودخانه فصلي كلال از سمت غرب منطقه نقش عمده اي در ايجاد سيلاب هاي فصلي و هدايت آب هاي سطحي در هنگام بارش فصلي در اين محدوده دارد. روش TOPSIS فازي در مقايسه با روش TOPSIS غير فازي به دليل استفاده از مجموعه هاي فازي سازگاري بيشتري با توضيحات زباني و گاه مبهم انساني دارد اين روش با داشتن انعطاف پذير فوق العاده براي تحليل معاني زبان طبيعي قادر است ابهامات برخواسته از ذهن انسان، محيط و عدم قطعيت را مدل سازي نمايد.

Map TOPSIS model shows the output from the South, Southwest and East regions of the very high-risk zones. According to calculations, the 17.86% of the high-risk zone 11.72% of the low risk and moderate risk was 27.49% in the area. According to the steep south-western areas of concentration are Runoff. Zoning maps and warning systems and rescue operations can have very good performance. To determine the risk of flood hazard areas in the watershed of Baghmlk of seven factors in order of priority are. Aspect, distance from drainage lines, slope, rainfall, height, build, and land use, was used the relative weight of Aspect (0/1933782) and the lowest weight Land Use (0/926625) have won and of very low to very high-risk areas were identified. According to calculations, the 17.86% of the high-risk zone, 24.15% in the range of 27.49% in high-risk areas with moderate risk 18.76 percent in areas with low risk and 11.27-percent limit of the study area is located at a very low risk. Analysis of the results suggests that map to the west, south, south-western and eastern part of the region, has the greatest potential risk of flooding are The main reason is that the eastern regions due to greater heights, the intervening seasonal river Abvalbas and more precipitation, higher runoff are susceptible to rise The seasonal river crossing from the West region Glal major role in creating and directing surface water seasonal floods during the rainy season in this area.