ارزيابي و پهنه بندي آلودگي هوا با استفاده از مدل VIKOR (مطالعه موردي: شهر تبريز)

(Evaluation and Zonation of Air Pollution by using Vikor (Case Study: Tabriz

مسئله آلودگي هوا اگر يكي از حادترين مسائل ناشي از تمدن ماشيني نباشد بدون شك از بغرنج ترين آنها است چرا كه هوا در همه جا گسترده است و در شبانه روز مصرف مي شود. تجمع اكثر مردم در مناطق شهري و توقع استاندارد بالاي زندگي با حداقل قيمت بدون توجه به محيط زيست، باعث افزايش غلظت آلودگي هوا در حد خطرناك و قابل توجه گرديده است. در حال حاضر رشد شهرها، مخصوصا در كشورهاي در حال توسعه، منجر به شهر نشيني همراه با ضايعات زيست محيطي مي شود. براي دستيابي به توسعه اي پايدار در شهرهاي كاهش و كنترل آلودگي هوا مي تواند از اهميت فراواني برخوردار باشد. در اين تحقيق از هشت عامل: ازدحام جمعيت، بارش، طبقات ارتفاعي، فاصله از راه ارتباطي، فاصله از فضاي سبز، فاصله از مراكز تجاري، فاصله از مراكز صنعتي، كاربري اراضي به عنوان عوامل مؤثر در ايجاد آلودگي هوا استفاده شده است. سپس لايه هاي اطلاعاتي در سيستم اطلاعات جغرافيايي تهيه گرديد. ارزش گذاري و استاندارد سازي نقشه هاي معيار به صورت توأم با استفاده از روش فازي انجام شد. جهت وزن دهي عوامل از فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) استفاده گرديد. نقشه پهنه بندي آلودگي هوا در محيط Idrisi و با استفاده از روش Vikor تهيه شد. طبق نتايج به دست آمده از مدل جهت غرب، شمال غرب و مركز شهر پهنه هاي آلودگي بيشتري دارد. بنابراين ضريب سازگاري در اين مطالعه كمتر از 0,1 بوده، هم چنين با توجه به نتايج مطالعه، كارايي استفاده از تابع عضويت در مجموعه هاي فازي و مدل ويكور در پهنه بندي آلودگي هوا در شهر تبريز مورد تأييد قرار گرفت كه با توجه به آن، استفاده از فنون تحليل چند معياري علاوه بر افزايش دقت، افزايش سرعت انجام كار، تنوع و كيفيت بهتر ارائه نتايج مي گردد.

If air pollution issue is not one of the acutest problems caused by mechanized civilization, undoubtedly it is one of the most complicated ones because air is spread everywhere and is being used in 24 hours. Gathering of most of the people in urban areas and high standard of living expectation with minimum price without any attention to the environment has caused to increase of air pollution density in dangerous and noticeable level. Now the growth of cities especially in developing countries causes urbanization and environmental waste. To reach a sustainable development in cities, reduction and control of air pollution can be very important. In this research 8 factors: overcrowding, precipitation, DEM (digital elevation model), distance from connecting roads, distance from green space, distance from CBD (central business district), distance from industrial centers and land use have been used as effective factors in air pollution. The information layers have been prepared in GIS (geographic information system). The evaluation and normalization of the criteria maps were done simultaneously using the fuzzy method. The analytical hierarchy process was used to weigh the factors. The air pollution zonation map was prepared in the environment of Edisi and using the Vikor method. According to The results obtained from the model, the direction of West, North- west and The Central Part of The city has the most pollution zonation. In addition, according to the results of the study for preparing the air pollution zonation map in Tabriz, the usage efficiency of the membership function in the fuzzy steps and Vikor model have been approved, and according to which, using the multi variate analysis techniques lead to increased attention and speed of the work as well as the better quality and variety in the results of the study.