نقش گردشگري در توسعۀ پايدار اجتماعي مناطق كويري و بياباني مورد پژوهي: استان كرمان

Studying of the role of tourism in the social sustainable development of the sandy and salty regions, case study: Kerman Province

استان كرمان از جمعيت بالاي جوان، وسعت قابل توجه و زمين­هاي حاصلخيز به ­­ويژه در حوزه جنوبي، منابع زيرزميني غني و ارزشمند و قابليت­ها و جاذبه­ هاي متنوع گردشگري برخوردار مي ­باشد. با اين وجود، معضلات متعدد اجتماعي– فرهنگي، اقتصادي و كالبدي- فضايي و توسعه ناپايدار (به ­­خصوص در مناطق كويري و بياباني) به عنوان چالشي اساسي فراروي مديران و برنامه ­ريزان ملي، منطقه ­اي و محلي مي­ باشد. اين پژوهش با هدف اولويت­ بندي شاخص­ هاي مؤثر در شناسايي منابع و ظرفيت­ هاي گردشگري در مناطق كويري و بياياني از ديدگاه صاحب­نظران، و نيز سنجش سطح پايداري اجتماعي شهرستان­ها در منطقه مورد مطالعه صورت پذيرفته و با توجه به ماهيت آن، از نوع كاربردي بوده و روش به صورت اكتشافي و توصيفي- تحليلي است. براي گردآوري داده­ هاي موردنياز از روش اسنادي يا كتابخانه ­اي و نيز ميداني (تكميل پرسشنامه توسط متخصصان) استفاده شده و تحليل داده­ ها به صورت كمي (آزمون آماري T تك­نمونه­اي، روش­هاي رتبه ­بندي شامل: عكس­ پذيري رتبه ­اي و روش مبتني بر توان رتبه ­اي و روش جمع رتبه ­اي،AHP، و تاپسيس) و كيفي (استدلال عقلاني) بوده و جهت ترسيم نقشه از Gis بهره گرفته شده است. يافته ­هاي پژوهش نشان مي­دهدكه، براساس نظرات متخصصان (مبتني بر روش­هاي رتبه­ بندي)، شاخص­ هاي مؤثر در شناسايي منابع و ظرفيت­ هاي گردشگري در مناطق كويري و بياباني به ترتيب طبيعت­ گردي، فرهنگي– تاريخي، شهري و مبتني بر رويدادها رتبه ­هاي اول تا چهارم را داشته ­اند و ساير شاخص ­ها در رتبه­ هاي بعدي قرار گرفته اند. از نظر شاخص جمعيت ­شناسي، تنها 7 شهرستان­ كرمان، رفسنجان، بافت، بم، جيرفت، سيرجان و زرند مهاجرپذير بوده و 16 شهرستان­ ديگر مهاجرفرست بوده ­اند. نتايج حاصله از اين بررسي نشان مي­دهد كه، غالب مناطقي كه با روند كاهش جمعيتي، مهاجرفرستي و سطح پايين پايداري اجتماعي مواجه بوده ­اند (مانند: راور، كهنوج، رودبارجنوب، فهرج، ريگان و ...) در بخش كويري و بياباني استان استقرار يافته ­اند؛ اين امر در حالي است كه مناطق مزبور داراي جاذبه­ ها و قابليت­ هاي بالاي گردشگري (به­ ويژه در زمينه طبيعي) هستند؛ به نحوي­ كه شناسايي اين گونه ظرفيت­ ها و بهره گيري از آنها مي­ تواند به طور كاملاً مستقيمي در رفع مشكلات اجتماعي و اقتصادي اين مناطق مؤثر بوده و زمينه­ هاي رشد و ارتقاء وضعيت درآمدي و معيشتي و استقرار پايدار جمعيت آنها را فراهم سازد.

Kerman province with a large youth population (as a supporting factor for various economic activities, cultural, etc.), vast territory and fertile lands in the southern province and Little India of Iran (Jiroft), rich and valuable resources (copper, steel of Gol Gohar, coal of Zarand, etc.); and natural and cultural-historical tourism such as capabilities and top attractions, according to the statistical evidences, has faced to the challenge like multiple socio-cultural (such as severe migration from rural to urban centers, crimes, etc.), security (drug trafficking, etc.), economic (low level of income, unemployment, etc.) and physical Spatial (evacuation of many rural settlements, etc.) is facing an unsustainable trend of development in sandy and salty Deserts,this study aimed to identify the resources and capacities of tourism in the sandy and salty deserts of Kerman and has been done to establish stable populations. Due to the nature of the research, it is applied and exploratory and has a descriptive-analytic method. To collect the data required documents or library methods used and quantitative data analysis (T-Test, ranking methods, AHP, TOPSIS) and qualitative (logical reasoning) and for mapping Gis has used.The results showed that according to experts (based on ranking methods), effective index in identifying the resources and capacities of tourism in sandy and salty Deserts, respectively eco-tourism, cultural-historical, urban and event-based have a rank from first to fourth, and and other index have been the next ranks.Base on the demography index, only 7 the provinces of Kerman, Rafsanjan, Baft, Bam, Jiroft, Sirjan and Zarand have immigration and 16 are migration. The results of this study show that most of the areas where the process of depopulation, and have had low levels of social sustainability (eg: Raver, Kahnooj, Roodbar-jonoub, Fahraj, Reagan, and etc.)have settles in in the sandy and salty deserts of the province, but it has so attractions and capabilities to tourism development (specially in natural cases), so to identify and utilize these capabilities directly can be useful to solve the socio- economic problems of these regions, and it can provide the better income and livelihood conditions and sustainable population establishment in these regions.