كليدواژه :
منطقه كلانشهري تهران , مراكز فرعي , آرايش چندمركزي , آرايش فضايي
چكيده فارسي :
امروزه توسعه چندمركزي به عنوان يكي از راهبردهاي اصلي برنامه‌ريزي فضايي در تمامي مقياس‌ها مدنظر است، عليرغم گذشت بيش از سه دهه از طرح مقوله‌ي چندمركزي، مفهوم، مقياس و ابعاد آن به‌درستي تبيين نگرديده است. ابهامات و برداشت‌هاي مختلف از مفهوم چندمركزي، اتخاذ اين رويكرد را به‌عنوان چشم‌انداز مطلوب فضايي آينده شهرها دشوارتر مي‌نمايد. هدف محوري پژوهش حاضرتدقيق مفهوم چندمركزي و ارائه‌ي مدلي جامع براي سنجش ميزان چندمركزيت برمبناي مفهوم شبكه است. نوع تحقيق كاربردي و روش تحقيق تركيبي است، جامعه آماري مشتمل بر شهرستان‌هاي استان تهران است و باتوجه به هدف پژوهش،اطلاعات كل شهرستان‌هاي استان تهران در نمونه لحاظ گرديده‌است لذا حجمِ نمونه كل جامعه‌ي آماري را پوشش مي‌دهد. اطلاعات مورد نياز با بهره‌گيري از كتب، مقالات و پژوهش‌هاي مرتبط با موضوع پژوهش ودادههاي سالنامه‌ي آماري شهر تهران و سرشماري عمومي نفوس و مسكن در بازه‌ي زماني دو سرشماري 1385 تا 1390 فراهم شد، لذا روش جمع‌آوري اطلاعات اسنادي است. در بخش كمي پژوهش، داده‌هاي آماري براساس شاخص‌هاي پژوهش و با كمك ابزار تحليل آماريSPSS به نتايج كمي و قابل مقايسه تبديل شده است. سپس براساس نتاج كمي و با كمك مدل ويكور VIKOR)) شهرستان‌ها از حيثِ قابليت مركزيت رتبه‌بندي شده‌اند. آزمون مدل پيشنهادي در منطقه‌ي كلانشهري تهران ضمنِ تاييد كارآيي مدل از حيثِ محتوايي، تناسب داده‌هاي مورد نياز مدل با اطلاعات آماري ايران و قابليت كاربرد مدل را براي ساير مناطق كلانشهري نشان مي‌دهد. كاربست مدل پيشنهادي در استان تهران، شهرستان‌هاي دماوند، پاكدشت و قدس را به ترتيب با امتياز نهايي 95/0، 84/0 و78/0 به عنوان زيرمراكز درحال تبلور منطقه‌ي كلانشهري تهران تعيين نمود.
چكيده لاتين :
Deep changes in economic approaches and importance of functional efficiency in global urban competition era, has changed urban form and spatial structure. Metropolitan areas to comply with this complex and multi-dimentional system have been leaning towards more flexible structures. Despite more three decades of polycentric concept, definition, scale and dimentiones are not rest. Different perceptions of the polycentric, make it difficult to choose this approach as spatial development strategy for urban regions. The main objective of this paper is to specify polycentric concept and to propose a comprehensive model for polycentricity measurement. Research method is mixed method and required information and data was extracted from books, articles, other research's results on polycentrism, Tehran's statistical yearbook and population and housing censuses data in 1385 and 1390. VIKOR and SPSS are research's analytical tools. At the first step, this paper analyzed the different features of polycentric's definitions and sub-center delimitation methods. At the second step, based on network concept, this research proposed integrated analytical model for delimitation sub-center. At the third step, Proposed model was used to specify Tehran urban region's sub-centers. In this regard, indicators calculation methods were difined. Then, data were converted to comparable quantitative results by SPSS and results were ranked by VIKOR. The final results show, polycenteric essential concept is mutual flows between centers. The analytical model imporves the coordination of proposed indicators with available statistical data in Iran. Further, the research find that Damavand, Pakdasht and Ghods county (Respectively, with 0.95, 0.84 and 0.78 final score) are new centers of Tehran Province.
