تحليل نابرابري هاي فضايي آموزشي و فرهنگي در كلان منطقه ي آذربايجان

The Analysis of the Spatial, Educational and Cultural Inequalities in Metropolitan region of Azerbaijan

توسعه منطقه اي مفهومي جديد در ادبيات برنامه ريزي مي باشد كه هدف آن خلق چهارچوبي مناسب براي دستيابي به يك بهبودي با ثبات در استانداردهاي زندگي براي شهرنشين و روستانشينان است. توسعه ي متعادل و هماهنگ مناطق، يك پيش نياز بسيار مهم براي حصول پايداري اقتصادي و پيشرفت يكپارچه كشور به شمار مي رود. آموزش و شاخص هاي آن به همراه بخش فرهنگي، به عنوان يكي از مهمترين مؤلفه هاي توسعه، با ايفاي نقش اساسي و سرنوشت ساز خود، در روند توسعه همه جانبه نقش بسيار محوري داشته و شرط لازم براي رسيدن به توسعه جوامع را فراهم مي آورند. از اينرو توزيع عادلانه و برابري فرصت هاي آموزشي و فرهنگي در بعد كلان، نوعي نگاه انسان گرايانه را با خود به همراه دارد كه غالباً به عنوان يك شاخص جامعه توسعه يافته در نظر گرفته مي شود. پژوهش حاضر با هدف تحليل نابرابريهاي بين و درون منطقه اي كلان منطقه آذربايجان از لحاظ شاخص هاي آموزشي و فرهنگي انجام شده است. روش تحقيق از نوع توصيفي تحليلي با هدف كاربردي است. جامعه آماري تمامي شهرستان هاي كلان منطقه آذربايجان تا سال - 1390 مي باشد. براي سنجش نابرابري هاي منطقه اي از بعد آموزشي و فرهنگي در مجموع از 21 شاخص استفاده شده است. جهت تعيين اهميت شاخصها از مدل ANP و براي تجزيه و تحليل داده ها از مدل ويكور استفاده شده است. نتايج نشان مي دهد كه از مجموع 47 شهرستان مورد بررسي 12 شهرستان كاملاً برخوردار، 14 شهرستان برخوردار، 11 شهرستان نسبتاً برخوردار، 9 شهرستان نابرخوردار و 2 شهرستان كاملاً نابرخوردار مي باشند. همچنين بين استانهاي كلان منطقه آذربايجان بيشترين نابرابري به ترتيب در استان آذربايجان غربي با ميانگين امتياز ويكور 231 / 0 ، اردبيل با امتياز 117 / 0 و آذربايحان شرقي با امتياز 098 / 0 مي باشد.

Regional development is a new planning concept that aims at creating an appropriate framework to achieve a sustainable improvement in living standards for city and village dwellers. Balanced and harmonious development of the region is regarded as a very important prerequisite for achieving economic stability and development of the country. Education and its indexes along with the cultural sector are viewed as two of the most important components of the development which play a central role in development processes. They provide the necessary condition for the development of societies. Therefore, fair and equal distribution of educational and cultural opportunities in a macro scale, as a humanitarian purpose, is often considered an effective indicator in developed societies. Therefore, this study attempted to analyze the inequality between macro-regional and inter-regional metropolitan regions of Azerbaijan in terms of educational and cultural indicators. The research method is descriptive-analytic and it is an applied study. The population consisted of all the major cities in the region before 1391. To measure regional disparities from educational and cultural dimensions, a total of 21 indicators were used. To determine the importance of the indicators, AHP model and to analyze the data VIKOR was used. The results showed that from 47 cities under study, 12 cities had fully desirable conditions, 14 cities had desirable conditions, 11 cities had relatively well conditions, 9 cities had disappointing conditions and 2 cities had extremely disappointing condditions. Moreover, among the provinces in the metropolitan region of Azerbaijan, the greatest inequalities were observed in the Western Azerbaijan with an average VIKOR score of 0.231, and in Ardabil and East Azerbaijan with the average scores of 0.117 and 0.098, respectively.