تدوين راهبردهاي آمايش مناطق مرزي؛ مطالعه موردي مرزهاي شرقي كشور

The Preparation of Spatial planning Strategies for Border Areas (Case Study: Eastern Borders of Iran)

يكي از عرصه هاي نوين در مطالعات برنامه ريزي براي توسعه كشور، مناطق مرزي هستند. هر چند از گذشته تاكنون ابعاد گوناگون مسائل و مشكلات مربوط به اين مناطق به طور پراكنده مورد مطالعه قرار گرفته است، اما آمايش مناطق مرزي با اين عنوان، تاكنون نه تنها جايگاهش در نظام برنامه ريزي توسعه كشور تبيين نشده است، بلكه ابعاد و ويژگيهاي آن نيز كمتر مورد توجه قرار گرفته است. مناطق مرزي كشور با مشكلات بسياري نظير خالي شدن سكنه و مهاجرت مرزنشينان به شهرهاي بزرگ در اثر فقدان انگيزه هاي اقتصادي لازم براي زندگي در اين مناطق و وجود ناامني در طول نوار مرزي و... مواجه اند كه اين امر ضرورت انجام مطالعات علمي و نظم بخشي به تصميم گيري از طريق تدوين برنامه هاي توسعه كارآمد را انكارناپذير مي سازد. پژوهش حاضر با استفاده از روش توصيفي – تحليلي و به شيوه ميداني با استفاده از تكنيك پرسشنامه در قالب طيف ليكرت با استفاده از چارچوب جامع برنامه ريزي استراتژيك به ارائه راهبردهاي مناسب براي آمايش مناطق مرزي شرق كشور پرداخته است. به اين منظور از مدل تحليلي سوآت و براي اولويت بندي راهبردها از ماتريس ارزيابي استراتژيك كمي استفاده شده است. نتايج نشان مي دهد كه باتوجه به شرايط فعلي، راهبردهاي مناسب حركت در مسير آمايش مناطق مرزي شرق كشور از نوع تدافعي مي باشد و در حال حاضر بر اساس اولويت بندي انجام شده راهبردهاي تدوين برنامه جامع توسعه همه جانبه استانهاي شرقي كشور(بخصوص مناطق مرزي)، توسعه و تقويت انواع زيرساختهاي كالبدي شامل حمل و نقل، راه آهن، جاده و... به منظور افزايش پيوندهاي كانونهاي پرچمعيت مناطق شرقي با يكديگر و كانونهاي داخل كشور از اولويت بالاتري برخوردار مي باشند

One of the new areas in the field of studying the country''s development planning is border regions. Although from past to present different aspects of the problems related to these regions have been studied، but spatial planning of border regions not only its position has not been clarified in the planning system of the country''s development but also its dimensions and characteristics have received little attention. Border areas are facing many problems such as: migration of residents to large cities because of lack of economic incentives and insecurity along the border region etc…، these problems specifies the need to scientific studies and efficient development plans. The present study using a descriptive - analytical and empirical method to provide strategic planning strategies for the spatial planning in East borders of Iran. For this purpose، the analytical model (SWOT) and Quantitative Strategic Planning Matrix (QSPM) is used for prioritizing the strategies. The results show that given the current situation، appropriate strategies for spatial planning in Eastern border areas of Iran is defensive type (WT) and currently، based on prioritization is done، the two below strategies: “Preparation of comprehensive development plan for the eastern provinces (especially in border areas)”، “Development of physical infrastructure and the necessary actions to reduce the performance gap between marginal and central areas” have higher priority.