تحليل نقش كريدورهاي ارتباطي بر ساختار فضايي جمعيت و فعاليت در استان خراسان رضوي

Analysis of the Effect of Transport Corridors on the Spatial Distribution of Population and Activities in Khorasan-e Razavi Province

امروزه كرويدورهاي ارتباطي يكي از اجزاي مهم اقتصاد ملي محسوب شده و ازطرف ديگر، به­دليل نقش آن در تمركز و توزيع جمعيت و فعاليت، نقش غيرقابل انكاري در شكل­ گيري ساختار فضايي مناطق برعهده دارند؛ از اين­ رو، هدف اين پژوهش، تحليل نقش كريدورهاي ارتباطي بر ساختار فضايي جمعيت و فعاليت (در اينجا صنعت و معدن) در استان خراسان رضوي است. روش تحقيق كمّي بوده و رويكرد آن توصيفي- تحليلي است. به ­منظور جمع ­آوري داده­ ها از شيوه­ ي اسنادي و براي تحليل داده­ ها، از روش­هاي موران و رگرسيون وزني جغرافيايي با استفاده از نرم­ افزار GeoDa و ArcGIS استفاده شده است. نتايج يافته ­ها نشان مي ­دهد كه بين تراكم شبكه ­ي ارتباطي و ساختار فضايي جمعيت و فعاليت در استان رابطه­ ي مستقيم و مثبتي وجود دارد. علاوه­ بر اين، يافته ­ها نشان مي­ دهد كه استان خراسان رضوي باوجود ظرفيت­هاي مختلف در فرايند توسعه­ ي خود، از الگوي فضايي قطبي پيروي كرده و تمركز شديد فعاليتي و جمعيتي در مركز استان آشكارا به چشم مي­ خورد؛ بنابراين، ايجاد و تقويت كانون­هاي توسعه در محورهاي اصلي ارتباطي مي­ تواند از شدت تمركز آن كاسته و به تقويت تعادل فضايي آن كمك كند.

Nowadays, transport corridors are considered as significant elements of national economy. On the other hand, due to their role in concentration and distribution of population, they have an undeniable role in the formation of spatial structure of regions. Hence, the aim of this paper is to study the impact of the transport corridors on spatial distribution of population and activity in Khorasan-e Razavi province. The method of the research is quantitative and its approach is descriptive-analytical. Data have mainly been collected by Statistical Center of Iran through the second sources and spatial analysis of data have been carried out using ArcGIS tools, e.g. GWR, and Geo Da software. The results show that there is a direct and positive relationship between density of transport corridors and spatial distribution of population and industrial activity in the area under the study. In addition, the results indicate that despite various potentials in its development process, Khorasan-e Razavi still follows a polarized and centralized spatial pattern and is clearly seen an excessive concentration of activity and population in the center of the province. Thus, despite a direct relationship between the transport network and population and activity centers, the impact intensity of development corridors on the spatial organization of the area is negligible. However, because of the capabilities of the province at regional and trans-regional levels, the strengthening of axes and growth of centers distant from the provincial capital can result in a decrease in the intensity of concentration and enhancing spatial balance.