گرمايش جهاني و ستبراي نيمۀ زيرين هواسپهر

عليرغم اتفاق نظر اكثر دانشمندان بر وقوع پديده گرمايش جهاني، شك و ترديدهايي در خصوص وقوع اين پديده محيطي از سوي برخي از دانشمندان مطرح مي شود. آنان گرمايش جهاني را با اين استدلال زير سؤال مي برند كه دماي ثبت شده در ايستگاه ها شايستگي نمايندگي روند دما را ندارد؛ زيرا با گذشت زمان و افزايش جمعيت شهرها و نيرومند شدن جزيره گرمايي، دماي ايستگاهها بازتاب جزيره گرمايي است؛ نه گرمايش جهاني. براي رفع اين شبهه، مي توان موضوع را با رويكردي متفاوت ارزيابي كرد و به جاي بررسي دما،گرمايش جهاني را از روي تغييرات ستبراي هواسپهر،رديابي نمود. بدين منظور، داده هاي شبكه اي ارتفاع ژئوپتانسيل تراز هزار و تراز پانصد هكتوپاسكال نيمكره شمالي از 1357/10/11 تا 1392/10/09 به مدت 12782 روز از تارنماي NCEP/DOE برداشت شد. نقشه هاي ستبرا براي هر روز محاسبه و سپس نقشه ميانگين ستبراي هر روز براي كل نيمكره فراهم شد. اين محاسبات براي تمامي 12782 روز انجام شد و سري زماني ميانگين وزني ستبراي هواسپهر نيمكره شمالي به دست آمد. سري مذكور علاوه بر نيمكره شمالي براي ايران نيز محاسبه و رفتار آن با سري هاي زماني ميانگين دماهاي كمينه و بيشينه ايران ارزيابي شد. بررسيها نشان داد كه طي دوره بررسي شده ( 1392- 1357) ميانگين ستبراي نيمه زيرين هواسپهر نيمكره شمالي حدود 13 متر افزايش داشته است. سال 1377 نقطه عطفي در تغييرات ستبراي هواسپهر نيمكره شمالي است. در اين سال جهشي در سري زماني ستبراي هواسپهر نيمكره شمالي ديده مي شود. بررسي ها نشان داد كه تغييرات ستبراي هواسپهر نيمكره شمالي در تمامي عرض هاي جغرافيايي يكسان نيست. در مناطق حاره بسيار ناچيز و در عرض هاي جغرافيايي بالا، بسيار شديدتر بوده، داراي روند افزايشي معنادار است. بررسي رابطه بين ستبراي هواسپهر نيمكره شمالي و ايران نشان مي دهد كه در طي دوره 35 ساله ستبراي هواسپهر ايران حدود 2/7 متر بيش از ميانگين ستبراي نيمكره شمالي افزايش يافته است . سري زماني دماي كمينه نسبت به دماي بيشينه رابطه بهتري را با سري زماني ميانگين ستبراي هواسپهر نيمكره شمالي نشان ميدهد؛ در حالي كه سري زماني دماي بيشينه نسبت به دماي كمينه رابطه قو يتري با سري زماني ستبراي هواسپهر ايران دارد. از سوي ديگر، بررسي سري دماي كمينه و ستبراي هواسپهر ايران نشان داد كه رفتار دماي كمينه در قبل و بعد از سال 1371 تغيير يافته و اين ميتواند بازتاب دهنده افزايش وردش پذيري دماي كمينه در فاز دوم باشد. در مجموع بررسيها نشان داد كه با هر درجه افزايش ميانگين دما در ايران، حدود 17 متر بر ستبراي هواسپهر ايران افزوده شده است.