بررسي عوامل مؤثر در رويكرد اجرايي برنامه‌ريزي فضايي استان قم

The study of the effective factors in Executive Approach of spatial Planning ؛ Qom province

توجه به رويكرد اجرايي آمايش سرزمين در كشور با رويكرد همه سونگر در چارچوب توسعه فضايي در سال‌هاي اخير سبب شده كه در برنامه‌هاي توسعه چهارم به بعد، جهت هماهنگي در امور عمراني و توسعه‌اي بين استاني از ديدگاه آمايش سرزمين، ايجاد نهادهاي هماهنگ‌كننده و تعيين وظايف آن‌ها در سطح فرااستاني مورد نظر قرار گيرد. با اين مصوبه تكليف و جايگاه مطالعات آمايشي استان‌هاي كشور در كلان مناطق مشخص شده و اقدامات منطقه‌اي پس از انجام مطالعات آمايش استان‌ها و توجه به رويكرد اجرايي آن‌ها محقق خواهد شد . براساس منطقه‌بندي آمايشي مصوب هيأت وزيران در سال 1389، جايگاه استان قم در منطقه البرز جنوبي و در كنار استان‌هاي تهران، البرز، قزوين، زنجان، مركزي و سمنان قرارگرفته است. استان قم با توجه به موقعيت جغرافيايي خود در مجاورت استان تهران به‌عنوان يكي از پر تراكم‌ترين استان كشور از يكسو و قرار گرفتن در شمال استان اصفهان، از سوي ديگر مي‌تواند هدف مناسبي براي زمينه‌سازي هماهنگي‌هاي بين استاني كلان منطقه البرز جنوبي يعني مكاني براي جذب سرمايه‌گذاري‌هاي متمايل به اين مناطق به‌ويژه تهران باشد. براي نيل به اين مقصود عوامل مؤثر در رويكرد اجرايي برنامه‌ريزي فضايي استان قم به عنوان مطالعه موردي مورد بررسي قرار گرفت تا پرسش‌هايي كه براي محقق مطرح شده پاسخ داده شود. در اين مقاله با به‌كارگيري تكنيك دلفي براي گردآوري داده‌ها، با روش توصيفي– تحليلي و از طريق تحليل ماتريس تأثيرات متقاطع باكمك نرم‌افزار ميك‌مك، عوامل كليدي و اثرگذار در رويكرد اجراي طرح آمايشي استان قم مشخص شد. مهم‌ترين عوامل شناسايي‌شده عبارتند از: مركزيت مذهبي– سياسي قم، همجواري با پايتخت و نيز وجود مناطق كويري كه ظرفيت بالايي جهت تبديل‌شدن به عوامل كليدي را داراست، همچنين پارامترها و متغيرهاي مؤثري چون نقش تعاملات بين استاني، وجودمنطقه ويژه اقتصادي سلفچگان و جايگاه استان دركريدور ارتباطي شرق به غرب كشور نيزبه كمك فنون يادشده شناسايي شدند كه با توجه به ميزان تأثيرگذاري آن‌ها بر اجرايي‌شدن برنامه‌ريزي فضاييدر استان قم، راه‌كارهاي مناسب براي رويكرد اجرايي برنامه‌ريزي فضايي استان قم پيشنهاد شد.

In recent years, attention to the land spatial planning approach in country with a holistic approach in the framework of spatial development has caused the creation of coordinator institutions and their duties determination in the ultra-provincial level to be considered in the post-fourth development program to coordinate the inter-provincial developmental and civil affairs in the spatial planning perspective. This directive specifies the duty and position of spatial planning studies in the country provinces of macro-regions and regional proceedings will be achieved after carrying out the spatial planning studies and paying attention to their operational approach. According to the spatial planning zooning approved by the Council of Ministers in 2010, Qom province is located in the South Alborz Region and in the vicinity of Tehran, Alborz, Qazvin, Zanjan, Markazi and Semnan. Due to its geographical location in the vicinity of Tehran province as one of the most populated provinces of country in one hand and being located in the north of Isfahan province on the other hand, Qom province can be a suitable goal to make the inter-provincial coordination of Macro-Regional South Alborz, i.e. a place for attracting the tended investments to these regions, especially Tehran. To obtain this purpose, the effective factors in the spatial planning executive approach of Qom province were studied as a case study to answer the researcher questions. In this study, the research data has been collected by using an analytical-descriptive method and a documentary method and Delphi technique. Data analysis has been carried out by cross-impact matrix and Mic Mac software and effective factors in the spatial planning executive approach of Qom province have been identified. The most important factors include: Qom political-religious centrality, proximity to the capital and the existence of desert areas. and very effective factors which have a high capacity to become the key factors including the factors such as the role of inter-provincial interactions, the existence of a special economical region of Salafchegan and the province position in the country east-west corridor have been identified and according to their effectiveness, suitable solutions have been proposed to executive approach.