اداره هيئت امنايي در نظام آموزش عالي ايران

Board of trustee governance in Iranian higher education system

كيفيت اداره هر نهاد يكي از عوامل اساسي موفقيت آن در مسير پيشرفت، توسعه، كارايي و اثربخشي است. نظام آموزش عالي به‌طور عام و دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي به‌طور خاص متأثر از سازكار و كيفيت اداره اين نهادهاي دو وضعيتي، علمي و بروكراتيك، است. انباشت تجربه نظامهاي آموزش عالي در كشورهاي توسعه‌يافته حاكي از ضرورت اداره دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي به‌ويژه نهادهاي علمي دولتي و عمومي بر مبناي نظام هيئت امنايي است. قانون تشكيل، وظايف و اختيارات هيئت امنا و كيفيت اجراي آن مي‌تواند اثرگذاري اين هيئت بر موفقيت و كارآمدي دانشگاه و مؤسسه آموزش عالي را در بلندمدت فراهم كند. در اين مطالعه با استفاده از روش نظريه داده ‌بنياد بر اساس نظرهاي 15 مطلع و متخصص آموزش عالي، الگويي براي اداره نظام آموزش عالي به‌ويژه دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالي دولتي از منظر اداره هيئت امنايي توسعه داده شده است. بر اساس نتايج پژوهش، اداره هيئت امنايي زمينه‌هايي براي بهبود اساسي نظير ايجاد تنوع در تشكيلات هيئت امنا، اختيار نصب و عزل رئيس نهاد علمي، اشراف به فعاليتها و نظارت واقعي بر عملكرد دانشگاه، تصميم‌گيري جمعي بر مبناي رسالت نهاد و نيازهاي محلي و بومي، مشاركت و درگير كردن ذينفعان، دانشجويان، استادان، خانواده‌ها، مردم و كارفرمايان در فرايند اتخاذ تصميم و حل مسائل دارد. در واقع، با سازكارهاي اداره هيئت امنايي فعلي، امكان بهره‌گيري از حداكثر مزايا و منافع اين نوع اداره كردن فراهم نبوده و لازم است نظام هيئت امنا به ‌طور مستمر و متناسب با نوع نهاد توسعه يابد.

Quality of governance in every institution is one of the critical factors for development, efficiency and effectiveness. Higher education system in general and universities and higher education institutions in particular, are affected by governance mechanism of these bifurcated academic and bureaucratic institutions. Accumulated experience of higher education in developed countries indicated a necessity of universities and higher education institutions governance by the board of trustees. The Formation, Duties and Authorities of the Board of Trustees Act and the quality of its implementation could impact and provide success and effectiveness of university and higher education institutions in the long-term. In this study, using grounded theory based on the 15 higher education experts and key informants' opinions, a model for the governance of higher education, particularly public higher education institutions was developed from the perspective of the trusteeship. According to the results, the board of trustees governance has contexts for improvement of diversification of board of trustees organization, appointing and dismissal of academic institution chief, overseeing the performance of the university, mission oriented collective decision-making, community needs decision making and stakeholders, students, faculties, families, communities and employers participation in the process of decision-making and problem solving. In fact, current board of trustees' governance does not provide the maximum benefits. Therefore, it is necessary to improve board of trustees governance continuously.