ارائۀ الگوي آمايش سرزمين نواحي ساحلي درياي مكران با رويكرد توسعه و امنيت پايدار منطقه‌اي (مطالعۀ موردي: شهرستان‌هاي چابهار و ايرانشهر)

Presenting the Spatial Planning Pattern of Makran Sea Coastal Areas with Sustainable Regional Security and Development Approaches (Case Study: Chabahar & Iranshahr County)

يكي از مهم‌ترين عواملي كه امنيت يك كشور را تهديد مي‌كند، وجود نابرابري‌هاي فضايي بين مناطق مختلف جغرافيايي آن است. وجود بي‌عدالتي‌هاي جغرافيايي و توسعة نامتوازن بخش‌هاي جغرافيايي يك كشور به‌ويژه بين مناطق مركزي و پيراموني ممكن است به همبستگي و وحدت ملي آسيب بزند و به بروز تحركات واگرايانه به‌ويژه در مناطق قومي بينجامد. اين مسئله تأثيري سوء بر قدرت ملي دارد. از ديدگاه صاحب‌نظران، از جمله ايساكسون و ماهان، توسعه و امنيت مكمل يكديگرند. بدين ­ترتيب، مي­ توان امنيت پايدار را مرهون توسعۀ پايدار، و توسعۀ پايدار را تضمين‌كنندۀ امنيت ملي دانست. تأمين امنيت ملي كشور در گرو رفع تهديدهاي داخلي و خارجي است؛ از اين‌رو آنچه در اين ميان خلأ به‌وجود‌آمده در توسعۀ نامتوازن يك كشور را بهبود مي‌بخشد، علم برنامه‌ريزي آمايش سرزمين است. اين نوشتار، با هدف ارائة الگوي مناسب آمايش سرزمين، منطقة ساحلي مكران را با تأكيد بر برنامه‌هاي توسعة آتي شهرستان‌هاي چابهار و ايرانشهر در سطح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي، و با رويكرد توسعه و امنيت پايدار منطقه‌اي بررسي مي­ كند. روش پژوهش، تركيبي از تحليل راهبردي و فرايند تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) است. براي پردازش نتايج، از پرسشنامه استفاده شد. بررسي و تحليل فرصت­ها و قوت­ها، همچنين نمايش وضعيت و سيماي سرزمين و توزيع فضايي منابع در منطقة مورد مطالعه، به روش‌هاي آمار و تحليل فضايي در نرم‌افزار Arc Gis صورت گرفت. در اين مقاله، براي اولين بار در ايران، در مطالعۀ آمايش سرزميني و برنامه‌ريزي منطقه‌اي، مدل و نرم‌افزار پيشرفته و جديد متاسوآت به‌كار گرفته شده و الگوهاي آمايشي منطقۀ مورد مطالعه نيز با توجه به دو فاكتور عوامل داخلي و خارجي ارائه شده است. در زمينة فاكتورهاي داخلي مشخص شد توسعة محور شرق و جنوب شرق، و موقعيت جغرافيايي راهبردي سواحل مكران در خارج از محدودة پرترافيك و پرتنش خليج‌فارس و تنگة هرمز، بيشترين اهميت راهبردي را در توسعه دارند. در زمينة فاكتورهاي برون‌سازماني، بيشترين اهميت متعلق به حضور نظامي آمريكا در منطقه، جريان ارتجاع عربي و محور عربي-آمريكايي، و گسترش و نفوذ جريان‌هاي ارتجاعي-تروريستي در منطقه است. به‌منظور تدوين الگوي آمايشي در بخش سياست خارجي بر نواحي نوار ساحلي نيز الگوها و راهبردهايي ارائه شد.

One of the most important things which threats Security of a country is spatial discrepancy amony geographically different regions of that country. As there are geographical inequalities and uneven development of different regions of a country specially between central regions and surrounding areas which harm national unity and also causes diverging movments specially in tribal areas.There fore, providing the national Security of a country depends an elimination of internal and external threats. But, in this situation, what can improve the exiting gap in uneven.There for, it utilizes combined techniques of strategic analysis,the analytic hierarchy process(AHP)and in order to process the results,and ultimately for the frist time in thesis work, the result by the means of a new modern software(Meta Swot),and spatial planning pattern of the area of study in regard to two interal and external factors, are presented. In the field of internal factors, the elements of the officials agreement about east and south-east axis and the Makran geogeaphical position out of the full of traffic and tension area of the Persian Gulf and strait of Hormuz; with the most development strategic importance are determined.Also in the field of external factors,the military presence of the USA in the region, the Arabic reaction current and US-based Arabic and the development and penetration of terrorist reactionary current in the area has been determined to be of the most degree, and to compose the spatial planning patern in foreign policy sector on coastal areas, strategis and pattern are presented.