عنوان مقاله :
رمزگشايي خط معقلي در دو نگاره گردان ِچهارعلي(ع) مدرسه نيم‌آورد اصفهان، و شش‌علي(ع) مسجدجامع يزد
عنوان به زبان ديگر :
Decryption analysis of Moa’qali scripts in two rotating scripts of the word Ali (AS) in Nim Avard School in Isfahan and in Yazd Central Mosque
پديد آورندگان :
جواني، اصغر دانشگاه هنر اصفهان - گروه هنرهاي تجسمي , قاسمي سيچاني، مريم دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان - گروه معماري , چيت سازيان، امير حسين دانشگاه كاشان - دانشكده معماري و هنر , فيزابي، بهمن دانشگاه هنر اصفهان - دانشكده هنرهاي تجسمي
كليدواژه :
معقلي , نگاره‌هاي‌گردان , نگاره‌هاي سه‌بعدي , مدرسه نيم‌آورد , مسجد جامع يزد
چكيده فارسي :
هدف از اين پژوهش تبيين ويزگي‌هاي تكثير «نگاره‌هاي گردان» معقلي (خط بنايي) مطابق با نمونه‌هاي ارزشمند تاريخي است. گونه‌اي از نگاره‌هاي معقلي كه با تكرار دايره‌وار و دوران پيوند دارد در اين پژوهش معقليِ «نگاره‌هاي‌گردان» ناميده مي‌شود و بدليل توجه به اصالت نام‌هاي استفاده شده توسط معماران قديم، به‌جاي «خط بنايي» از «معقلي» استفاده شده است. اين معقلي‌ها در اشكال مختلف از سه تا چندضلعي با ويژگي‌هاي: تقارن، درهم قفل‌شدگي‌حروف، گسترش و جلوه سه‌بعدي مشاهده مي‌گردند. اين مقاله با استفاده از روش توصيفي- تحليلي و توسعه‌اي، با جمع آورد اطلاعات به شيوۀ كتابخانه‌اي و مشاهدات ميداني انجام و براي تبيين مراحل بصري از روش نگاشت ادراكياستفاده شده است. نمونۀ معقلي‌هاي گردان، از دو نگاره‌‌گردان ِچهارعلي(ع) مدرسه نيم‌آورد اصفهان، و شش‌علي(ع) مسجدجامع يزد انتخاب شده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد طراحي اين دو نگاره و ديگر نگاره‌هاي‌گردان از جمله نگاره‌هاي‌گردان بناهاي قوام‌الدين شيرازي از قواعدي مشابه پيروي مي‌كنند، با الگو قراردادن اين قواعد مي‌توان نگاره‌هايي جديد در اشكال مختلف ترسيم كرد. درخلال اين ترسيمات و با افزايش تعداد اضلاعِ نگاره‌ها، به‌دليل ازدياد تعداد كلمات و كمي فضا، ماهيت حروف مبهم و ناخوانا مي‌شود. براي جبران اين نقيصه لازم است بر گام‌هاي تشكيل‌دهندۀ نگاره افزوده گردد، در طي اين فرآيند مركز نگاره وسيع‌تر شده و حروفي كه در گام‌هاي مركزي نگاره قرار دارند شكل متفاوتي پيدا مي‌كنند كه اين امر براي شكل‌گيري حروف در گام‌هاي مياني و محيطي الزامي است. همچنين در ترسيمات چهارتايي با حذف يك چهارم نگاره، و اتصال قسمت دوم و سوم به هم مي‌توان نگاره‌هايي با جلوۀ سه‌بعدي به‌دست آورد.
چكيده لاتين :
The main objective of the present study was to explain proliferation features of Mo’aqali (masonry script) “rotating scripts" in accordance with examples of historical value. A type of Mo’aqali script made of repeated circular words (rotating scripts) was analyzed in this study. This is in fact a masonry script that was called Mo’aqali scripts by traditional architects. These scripts are found in many forms from triangular to polygonal shapes with a set of features such as: symmetry, interlocked letters, expansion and three-dimensional effects. This study was conducted using a descriptive-analytical and developmental method with a set of data collected through library methods and field observations. Visual analysis was performed using cognitive maps. The sample of rotating scripts was selected from two rotating scripts, one with four repetitions of the word Ali (AS) in Nim Avard School in Isfahan and the other with six repetitions of the word Ali (AS) in Yazd Congregational Mosque. The findings of the study suggest the design of these two scripts and other rotating scripts, including those found in Qavamoddin Shirazi buildings and constructions follow the same rules. Using these rules, it is possible to draw new scripts and images in different forms. If the number of sides of images and the number of words within them increase, the resulting letters and words become vague and illegible. To compensate for this shortcoming, the number of circles forming the image must be increased. In this process, the center of the image is extended and the letters placed in the central circle are drawn with a different shape and this is necessary for the formation of letters in central and peripheral circles. In addition, in four-sided images, by eliminating a quarter of the image, and connecting the second and third parts together, it is possible to form images with three-dimensional effects.
