تحليل توزيع فضايي بهينگي استقرار جايگاه‌هاي سوخت (CNG) (نمونه موردي: شهر اردبيل)

Analyzing Optimal Spatial distribution of CNG Station Locations (Case Study: Ardabil City)

دست­يابي به تعادل در توزيع فضايي منابع و خدمات­رساني در سطح شهرها، يكي از اهداف اصلي دولت­ها و سازمآن‌هاي متولي مديريت شهري است، يعني توزيع متعادل خدمات مستلزم تعيين مكاني منابع و تسهيلات بايد به شكلي باشد كه همه اقشار جامعه و شهروندان به صورت متعادل به آن‌ها دسترسي پيدا كنند. يكي از مهمترين خدمات شهري كه در چند سال اخير با تاكيد بيشتري بر جانمايي صحيح آن‌ها تاكيد مي ­شود جايگاه­ هاي سوخت CNG شهري است. شهر اردبيل به دليل نقش مركزيتي خود در محدوده جغرافيايي خود با افزايش جمعيت و تراكم همراه بوده و به تبع آن در ارائه خدمات شهري (به علت كمبود يا توزيع نامناسب خدمات) دچار نارسائي­هايي عديده ­اي بوده كه شبكه جايگاه­ هاي سوخت رساني (CNG) از جمله اين نوع خدمات است. در اين راستا پژوهش حاضر با هدف ارزيابي وضع موجود ايستگاه­ هاي CNG، مكان­يابي بهينه ايستگاه ­هاي جديد و افزايش دسترسي عمومي شهروندان به اين ايستگاه ­ها شكل گرفت. با توجه به ماهيت موضوع و اهداف تحقيق، رويكرد حاكم بر فضاي تحقيق «توصيفي _ تحليلي» است. از اين رو، در پژوهش حاضر با استفاده از اطلاعات طرح تفصيلي و مشاهدات ميداني موقعيت جايگاه‌هاي سوخت (CNG) موجود شهر اردبيل شناسايي شده و با استفاده از مدل AHP به ارزيابي معيارهاي (12 معيار) جانمايي جايگاه ­هاي سوخت (CNG)، در شهر اردبيل اقدام شد و محدوده‌هاي شهري كه به اين كاربري دسترسي نداشتند شناسايي گرديد. نتايج پهنه ­بندي شهر اردبيل براي مكان­ يابي ايستگاه ­هاي CNG حاكي از آن است كه نامناسب‌ترين پهنه براي جانمايي ايستگاه­ هاي CNG، 22.5 درصد و در مقابل مناسب ­ترين پهنه­ 15.8 درصد از اراضي شهر اردبيل را به خود اختصاص داده است. همچنين نتايج حاكي از آن است كه مي­ توان با استقرار 6 ايستگاه جديد CNG (با توجه به استانداردهاي موجود) به ارائه خدمات بهينه و دسترسي سريع ساكنين شهر اردبيل به خدمات ارائه شده اقدام نمود. در اين راستا با استفاده از مدل TOPSIS و به‌كارگيري 8 معيار موثر بر جانمايي بهينه ايستگاه ­هاي CNG به بررسي ايستگاه ­هاي پيشنهادي و اولويت­ بندي اجرائي آن‌ها اقدام شد. نتايج نشان مي‌دهد كه ايستگاه­ هاي CNG موجود شهر اردبيل، از نظر استانداردهاي شهرسازي در موقعيت مناسبي قرار نداشته و علاوه بر خدمات دهي نامناسب به شهروندان شهر اردبيل، با كاربري­هاي اطراف خود نيز سازگاري مناسبي ندارند. اين موضوع لزوم بازنگري در موقعيت ايستگاه­هاي CNG و ايجاد ايستگاه­ هاي جديد CNG را در محدوده شهر اردبيل تبيين مي­ نمايد.

One of the main goals of all governments and organizations controlling urban management is to balance spatial distribution of resources and services in cities. Equal distribution of services needs pinpointing the locations of services and facilities in a way that all citizens have equal access to them. Providing CNG fueling stations in urban areas (with the emphasis on their accessibility) is one of the major urban services that has attracted a great deal of attention. Since Ardabil city is also the center of Ardabil province, it has experienced the increase in population density and growth that has led to insufficiency (due to the imbalanced distribution of services) in providing urban services such as CNG fueling stations in different areas. This study aimed to evaluate present condition of CNG fueling stations, to locate new stations optimally and to increase citizens’ access to these stations. Due to its nature and objectives, research method is descriptive-analytical. Hence in this study CNG fueling stations were pinpointed using data from descriptive analysis and field observations; moreover, criteria (12 criteria) for locating these stations in Ardabil city were assessed through AHP model and the urban areas with no or limited access to these stations were identified. The results of zoning in Ardabil city to locate CNG fueling stations indicated that the most unsuitable and suitable zones contained 22.5 % and 15.8 % of the areas in Ardabil city, respectively. Moreover, the obtained results indicated that through establishing 6 new CNG stations we can optimize providing services to the citizens. In this regard the suggested CNG stations were studied through TOPSIS model and utilizing 8 effective criteria for their optimal spatial distribution, then they prioritized. The results indicated that the existing CNG fueling station in Ardabil city are not in line with urbanization standards and besides providing undesirable services they don’t match with land use around them. This is in turn defines the need to reconsider the position of CNG fueling stations and establishing new stations in Ardabil city.