بررسي تاثيرات عوامل سياسي در تغييرات سرزميني ايل شاهسون در دوره قاجاريه (1218ق/1803م – 1304ق/1887م)

(A study about the Effects of Political Factors on the Landlord's Change of Shahsevan tribe in the Qajar Period (1803-1887

ايل شاهسون يكي از بزرگترين ايل هاي ايران است كه پس از شكل گيري در دوره صفويه، دشت مغان و دامنه هاي سبلان را براي قشلاق و ييلاق خود برگزيدند. در دوره قاجاريه، سرزمين اصلي شاهسون ها در دشت مغان يك بار به دليل اشغال مراتع قشلاقي آنها در جنگ هاي ايران و روس و بار ديگر به دليل فشارهاي متعدد سياسي دولت روسيه دچار تغيير گرديد. اين مقاله بر آن است تا بر اساس گردآوري داده هاي مرتبط با ايل شاهسون از منابع و اسناد آرشيوي و با استفاده از روش تحقيق تاريخي، تغييرات سرزميني و كوچ هاي اجباري ايل شاهسون را بر اساس تاثيرات عوامل سياسي مورد بررسي قرار دهد. نتايج حاصل از اين پژوهش بيانگر آن است كه از دست رفتن مراتع قشلاقي(در بخش شمالي دشت مغان)، رقابت حكام محلي در سلطه بر ايلات، از دست رفتن بازارهاي فروش توليدات دامي در شهرهاي مستقر در دشت مغان، اخذ ماليات اضافي، ضعف دولت مركزي و تشويق دولت روسيه به غارتگري طوايف قدرتمند مرزي براي تحت فشار قرار دادن دولت ايران، درگيري هاي مرزي طوايف قدرتمند شاهسون و سپس بسته شدن مرزها، از عمده ترين دلايل جابجايي هاي سرزميني طوايف گوناگون ايل شاهسون در دوره مورد نظر و ظهور وضعيت هاي بعدي استقرار آن طوايف در قشلاق هاي اختصاص يافته از سوي دولت ايران بود.

Shahsevan tribe is one of the Iranian largest tribes That chose Moqan plain and Sabalan hillsides as their own country side and winter quarters(qeshlaq) in Safavid era. During the Qajar period, the Shahsevans mainland in Moqan plain, once by occupation of their grasslands in the wars between Iran and Russia and again due to the numerous political pressures by Russian government changed. This article, by gathering data to do with Shahsevan tribe from historical references and archives and by using historical method, is going to study territorial transposition and compulsory wandering and migration of some of its clans according to political effects. The results show that losing of their rangelands, competition between local governors for domination on tribes, losing of their animal production sale market, taking additional tax, weakness of central government and conspiracy of Russia in order to motivate powerful frontier tribes for plundering for the sake of putting Iranian government under pressure in order to accommodate tribes, border disputes between Shahsevan clans and then closing the borders were the most important reasons of transpositions of Shahsevan tribe and led to the emerging of subsequent circumstances that this tribe encountered by their establishment on grasslands that Iranian government assigned them.