نقد و بررسي اصول نورشناسي غلامحسين جونپوري

Ghulām Ḥusayn Junpūrī’s Principle of Optics

در اين مقاله فصل دوم از كتاب جامع بهادرخاني با موضوع نورشناسي براي شرح و نقد برگزيده شده است. سوال مبنايي اين مقاله بررسي ميزان اثرپذيري نورشناسي جامع بهادرخاني از مكاتب قديم و جديد است. فرضيه اصلي اين است كه جامع بهادرخاني با وجود تمام پيشرفت هاي حاصل شده در نورشناسي جديد، همچنان بر اساس متون نورشناسي هندسي دوره يوناني و دوره اسلامي موجود در زمان خود به نورشناسي مي نگرد و پافراتر از رياضيات اقليدسي نمي گذارد. اين در حالي است كه بر اساس مصاديقي از روابط هندسي و آخرين اكتشافات نجومي كه جونپوري در كتاب خود بدان اشاره مي كند، احتمالا او از آخرين تحولات نورشناسي هندسي جديد زمان خود نيز مطلع بوده است. حال بر اساس اين فرضيه اصلي، فرضيه ديگري نيز به ذهن خطور مي كند و آن اينكه: نورشناسي به طور خاص و رياضي به طور عام شامل حساب، هندسه، نجوم و نورشناسي، در قرن نوزده ميلادي شبه قاره بيشتر جنبه هندسي داشته و از عمق فلسفي بي بهره بوده است.

The present article discusses and criticizes the chapter two of Bahādurkkhānī’s Jāmī‘ on optics. The basic question is the extent to which this book is influenced by old book of optics. The main hypothesis is that despite all scientific advances in new optics، Bahādurkkhānī’s Jāmī‘ still relies on optics of ancient Greece and his Islamic era and does not step beyond Euclidean mathematics. According to his references to geometric relationships and the last astronomical discoveries we can say that Bahādurkkhānī probably was aware of the latest advances in new geometric optics. As a result، optics and mathematics had a strong geometric aspect in the India of 19th century without deep philosophical aspects.