اوضاع سياسي، اجتماعي، و اقتصادي بِلبَيس: قديم ترين كرسي ولايت شرقيه مصر

The historical geography of Bilbeis

بلبيس، از توابع استان شرقيه مصر، شهري باستاني بر ساحل شعبه​ اي از نيل است كه تا اواخر قرن 4ق، به عنوان قصبه ولايت حوف شرقي و تا عصر مماليك، مركز اقليم شرقيه بود. اين شهر در دوره اسلامي از اهميت سياسي و نظامي فراواني برخوردار بود و نام آن به عنوان لشكرگاه مصر و دروازه شام و نيز كانون شكل گيري دگرگوني ​هاي سياسي مصر در كنار فسطاط و قاهره مي آمد، اما با وجود اينكه از موقعيت اقليمي مناسب و رفاه اقتصادي نسبي برخوردار بود، به سبب موقعيت سوق​ الجيشي​ اش، همواره عرصه تاخت و تاز لشكريان داخلي و خارجي قرار مي​گرفت. از اين رو از پيشرفت​ هايي علمي و فرهنگي كه ساير شهرهاي مصر از آن بهره بردند، بازماند. از اوايل سده 19م نيز، با انتقال مركزيت استان شرقيه به زقازيق، اهميت سياسي و نظامي بلبيس كاهش يافت و شهرستاني از توابع استان شرقيه مصر شد. نوشتار حاضر مي​كوشد ضمن وصف موقعيت جغرافيايي و اقليمي شهر و بيان تاريخ سياسي، اقتصادي، اجتماعي، و فرهنگي آن، به بازسازي جغرافياي تاريخي اين شهر، بپردازد و تاثير جنگ را در عدم شكوفايي فرهنگي شهر نشان دهد.

Bilbeis (also spelled Bilbays or Bilbīs) was an ancient city of “Eastern Province" of Egypt (Sharqīya) located in the eastern Nile River delta. The city was parish of the Eastern Hawf Province until the late 4th century AD، and it was the capital of the "Eastern Province" until Mamluk Sultanate period. This city was significantly important in Political and military aspects during the Islamic age. It was known، like Cairo and Fustat، as military camp of Egypt and gateway of Levant. Although it had the advantages of suitable climate and economic prosperity، because of its strategic position، it was continuously invaded by attacking armies. So in comparison to other Egyptian cities، it was not culturally and scientifically developed. In the beginning of 19th century، by capital transfer of Eastern Province to the Zagazig، the city lost its political and military priority and became an ordinary city of province. This study advances our understanding of Bilbeis’s historical geography by explaining the war effects on its cultural decline.