ايران گرايي در آثار مورخان ايراني اسلامي در سده هاي سوم تا پنجم هجري

(Iranianism in the Works of the Iranian-Islamic Historian – from the Third to the Fifth Centuries (Hegira

تاريخ نگاري اسلامي به شكل رسمي از زماني آغاز شد كه فرهنگ و تمدني تركيبي با الهام از آموزه هاي ديني و با بهره گيري از تجربيات ملل و تمدن هاي ديگر، در سرزمين هاي اسلامي و با رهبري خلفاي عرب، ايجاد شد. تاليف تاريخ عمومي جهان و به ويژه تاريخ اسلام، از سويي با گسترش نهضت شعوبيگري همراه بود و از سوي ديگر با تاثير فراوان فرهنگ و تمدن ايران پيش از اسلام در همه شوون زندگي سياسي و اجتماعي مسلمانان. از اين رو مورخان مسلماني كه نسب ايراني داشتند و زبان عربي را به عنوان زبان نوشتاري خود برگزيده بودند و نيز مورخان غيرايراني كه مجذوب فرهنگ و تمدن ايران پيش از اسلام شده بودند، در تاريخ نگاري خويش به شدت تحت تاثير ايران دوره باستان قرار گرفتند و در آثار خود به بيان برتري ها و امتيازات پادشاهان باستاني ايران پرداختند. پرداختن به جنبه هاي گوناگون تاريخ و فرهنگ ايران باستان و بيان شكوه و عظمت آن دوران و گاه حسرت خوردن بر تاريخ باستاني ايران، در آثاري كه اين مورخان بر جاي نهاده اند، گاه بسيار پر رنگ و قابل توجه است. اين مقاله به بررسي باستان گرايي در آن دسته از تواريخي كه نويسندگان آنها ايراني ـ عرب بوده اند، يا گرايشهاي شديدي به فرهنگ و تمدن ايران پيش از اسلام داشته اند، پرداخته است .

Islamic Historiography in its formal form and style started from the time that a combined culture and civilization inspired by the religious teachings and instructions and using the experiences of other nations and civilizations، had been created in the Islamic territories under the leadership of Arab Caliphs. Compiling the general history of the world and specially the history of Islam had been accompanied by the development of Shu'ubiyya movement from one side and by the numerous effects of the pre-Islamic Iranian culture and civilization in all the aspects of the social and political life of the Muslims from the other side. So the Muslim historians who were originally Iranians and had chosen the Arabic language as their written language and also the non-Iranians who had been attracted by the pre-Islamic Iranian culture and civilization، had been influenced greatly by the ancient Iran and numerated the virtues and advantages of the Iranian ancient kings in their works. Paying attention to the different aspects of Ancient Iranian culture and history and expressing its glory and greatness and sometimes regretting the ancient Iranian history in the works of these historians have been sometimes considerable and prominent. This article is going to have a survey on the archaism in the works of the historians whose authors were Iranian Arabs or had extreme inclination towards the pre-Islamic Iranian civilization and culture.