ارزيابي استفاده از آناليز ميكروپروب اشعه ايكس (XPMA) به عنوان روش غيرتخريبي در شناسايي تركيب شيميايي لعاب هاي تاريخي

بررسي و ارزيابي ويژگي هاي آثار تاريخي و اجزاي تشكيل دهنده ي آن ها با توجه به زمينه هاي ساختارشناسي، فن شناسي و آسيب شناسي به كمك آناليزهاي غيرمخرب (NDT) ، ازجمله حوزه هاي مورد توجه و حائز اهميت در باستان سنجي به شمار ميرود. در اين پژوهش، نتايج بررسي تركيب شيميايي لعاب كاشي هفت رنگ به احتمال متعلق به دوره ي صفوي، با استفاده از روش آناليز ميكروپروب پراش اشعه ايكس (XPMA) به صورت كيفي و كمّي و بدون نمونه برداري از اثر، ارائه شده است. داده هاي حاصل از اين روش آناليزي، امكان شناسايي نوع عناصر اصلي، فرعي و كمياب تشكيل دهنده ي لعاب و درصد آن ها، همچنين مقدار تركيب اكسيدي اتم هاي موجود را بدون هيچ گونه عارضه ي تخريبي، با دقت، سهولت و سرعت بالا فراهم مي آورد. با توجه به داده هاي حاصل از اين آناليز، مي توان اظهار داشت كه اين لعابها از دسته ي لعاب هاي سربي بوده و اكسيد كلسيم به عنوان كمك ذوب در تركيب آن ها استفاده شده است. همچنين براساس اكسيدهاي رنگ ساز شناسايي شده در رنگ هايي چون آبي فيروزهاي (با حضور اكسيد مس)، زرد (با حضور اكسيد آهن در مجاورت اكسيد كلسيم) و سبز روشن (اكسيد كروم) كه در محيط اكسيداسيون رنگ هاي مذكور را ايجاد مي كنند، محيط پخت لعاب نيز در اتمسفر اكسيداسيون بوده است. شناسايي مواد تشكيل دهنده ي ساختار نمونه ي موردمطالعه از طريق آناليزهاي عنصري، فازي، حرارتي ( XRF ، XRD ، STA ) و پتروگرافي انجام گرفت كه حاكي از محيط پخت اكسيداسيون و محدوده ي دماي پخت 800 – 850 درجه سانتيگراد بدنه است.