تحولات نظامي ايران عصر فتحعلي شاه با تاكيد بر اصلاحات نظامي عباس ميرزا و پيامدهاي آن

ايران عصر قاجاري در ابتداي قرن 19 م./ 13 ق. در حالي مورد تجاوز روس ها واقع شد كه بي خبر و عقب مانده از تحولات دنيا، با مشكلات عديده اي در داخل كشور مواجه بود. ساختار و سازمان نيروهاي نظامي ايران در اين زمان كاملاً سنتي و بازمانده ي ارتش دوران نادري بود. شكست ايران در جنگ با روسيه نخستين عاملي بود كه عباس ميرزا و وزيرش قائم مقام را به واقعيت انحطاط ايران، واقف ساخت و سبب شد تا عباس ميرزا براي نجات و خارج شدن ايران از انحطاط و هدايت آن به سوي ترقي و توسعه به سبك كشورهاي اروپايي دست به اصلاحات زند. محور اين اصلاحات، نوسازي قشون و ايده ي ايجاد سپاه منظم به سبك غربي بود كه با مشاوره و آموزش مستشاران اروپايي صورت پذيرفت. اين نوشتار با تكيه بر منابع كتابخانه اي بر آن است كه در وهله اول ضمن بررسي سازمان و ساختار نظامي ايران در دوره فتحعلي شاه، به اين سوال اساسي پاسخ دهد كه اصلاحات نظامي عباس ميرزا در چه شرايطي و بر چه بستري انجام شد و در ادامه پيامدها و نتيجه اين اصلاحات نظامي را مورد پرسش و واكاوي قرار دهد. يافته هاي پژوهش بر آن است، ساختار نظامي، شرايط داخلي و خارجي ايران عصر قاجار و لزوم تشكيل ارتش مدرن براي مقابله با تجاوزات دول بيگانه، دليل رويكرد نوگرايانه عباس ميرزا به تحول ساختار نظامي ايران بوده است. مقاله با تحليل دلايل ناكامي عباس ميرزا، موانع اساسي شكست اصلاحات را توضيح مي دهد.