بررسي تحليلي قراردادهاي آب هاي مرزي ايران با همسايگان

An Analytical Study of Iran’s Trans-boundary Water Agreements

قراردادهاي آبي بين‌المللي مانند معاهدات، پروتكل‌‌ها و موافقت‌نامه‌‌‌‌هاي دو يا چندجانبه موجب كاهش احتمال و شدت اختلاف و مناقشه بين كشورهاي ذي‌ربط مي‌‌شوند. ايران با همسايگان خود در بيشتر رودخانه‌هاي مرزي فيمابين داراي قراردادهاي دوجانبه است از جمله مي‌توان به معاهدۀ 1299 با اتحاد جماهير شوروي سابق دربارۀ رودخانۀ ارس، اترك و ساير رودخانه‌هاي مشترك با آن كشور، پروتكل 1334 رودخانه‌هاي ساري‌سو و قره‌سو با تركيه، معاهدۀ 1351 رودخانۀ هيرمند با افغانستان و قرارداد 1354 با عراق اشاره كرد. در اين تحقيق قراردادهاي آبي ايران با كشورهاي همسايه از نظر پراكندگي زماني و موضوعي، نحوۀ تقسيم آب، تبادل داده و اطلاعات، ساختارهاي سازماني مشترك و حل و فصل اختلافات بررسي تحليلي شده‌‌اند. بررسي‌‌ها نشان مي‌‌دهند كه بيشتر اين قراردادها از نظر وجود مفاد مربوط به تبادل داده و اطلاعات، ساختارهاي سازماني مشترك و حل و فصل اختلافات در سطح مطلوبي قرار دارند.

International water agreements such as treaties, protocols, and bilateral or multilateral agreements lead to reduction of the probability and severity of conflicts among the countries concerned. Iran has signed several bilateral agreements concerning trans-boundary rivers with most of its neighbors such as the 1920 Treaty on the Aras, Atrak and other shared rivers with the former Soviet Union, the 1953 Protocol on Sarisu and Qarasu Rivers with Turkey, the 1973 Treaty on Hirmand River with Afghanistan and the 1975 Agreement on the use of trans-boundary rivers with Iraq. In this paper, Iran's water agreements with neighboring countries are analyzed in terms of time history, subject dispersion, water sharing regime, exchange of data and information, joint institutional framework and dispute settlement. Results show that most of these agreements have the appropriate level of provisions for the exchange of data and information, joint institutional framework and dispute settlement.