ظهيرالدوله: نوسازي تصوف با اغراض تجدد در انجمن اخوت

متصوفه در قبال دگرگوني هاي عصر قاجار، دو رويه در پيش گرفتند؛ گروهي روال و سنت خود را ادامه دادند و گروهي تصميم به انجام اصلاحات و تغيير گرفتند؛ بيان نسبت انجمن اخوت با تصوف و فتوت از يك سو و با فراماسونري از سوي ديگر، در رويكردي تاريخي هدف اصلي نوشته حاضر است. پژوهش اين مدعا را مطرح مي كند كه قصد ظهيرالدوله؛ موسس انجمن اخوت در اولويت نخست، نه صوفي سازي بلكه تربيت نخبگان به منظور ترقي و بهبود زندگي مردم بوده است. برخلاف نظر كساني كه انجمن اخوت را انجمني ماسوني معرفي كرده اند، انجمن اخوت؛ انجمني شبه ماسوني، اخلاق مدار و كانوني فرهنگي براي رواج برابري و برادري بوده كه از ادبيات عرفاني و ميراث تصوف هم بهره گرفته و با برگزاري نشست هاي فرهنگي و هنري نو و تغيير ساختار سنتي صوفيه به تربيت اخلاقي افراد اقدام كرده است