ارزيابي ريسك زلزله مبتني بر مخاطره و آسيب پذيري در نواحي روستايي مطالعه موردي: بخش مركزي شهرستان مرند

The Assessment of Earthquake Risk Based on Hazard and Vulnerability in Rural Areas Case study: Central District of Marand County

شناخت و تحليل ريسك زلزله در نواحي روستايي در كاهش خسارات و تلفات آنها، عامل تعيين كننده ­اي است. چرا كه در چرخه مديريت پيش از بحران، برنامه­ ريزي و شناخت خطرپذيري سكونتگاه هاي روستايي براي دستيابي به سياست عدم اتلاف منابع و بهره­ گيري از حداكثر توان­ها ضرورت دارد. به ­عبارتي بسياري از خطرپذيري­ هاي روستاها در برابر زلزله، با شناخت دقيق و كاهش ريشه­ هاي آسيب­ پذيري، قابل پيشگيري مي ­باشد. بنابراين پژوهش حاضر به بررسي و تحليل ريسك زلزله در سكونتگاه هاي روستايي بخش مركزي شهرستان مرند با روش­ شناسي توصيفي- تحليلي پرداخته است. جامعه آماري اين تحقيق شامل 74 روستاي بخش مركزي شهرستان مرند مي­باشد كه به­صورت تمام­ شماري مورد مطالعه قرار گرفته­ اند. براي ارزيابي ريسك زلزله در منطقه­ ي مورد مطالعه، ابتدا مدل ارزيابي ريسك زلزله در نواحي روستايي مبتني بر چهارچوب مفهومي و عملياتي ارائه گرديد و سپس با وزن دهي به شاخص ها با استفاده از نظر متخصصان دانشگاهي و پردازش اطلاعات در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي، ميزان در معرض خطر بودن (با استفاده از تحليل هاي سيستم اطلاعات جغرافيايي) و آسيب ­پذيري (با استفاده از تكنيك تاپسيس) محاسبه گرديد. در نهايت با استفاده از تحليل روي­ هم­ گذاري لايه ­ها در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي، ارزيابي ريسك زلزله در منطقه مورد مطالعه صورت گرفت. براساس نتايج حاصله، حدود 32 درصد از روستاهاي مورد مطالعه در پهنه ­هاي داراي ريسك بسيار بالا و بالا قرار گرفته ­اند كه ضرورت برنامه ­ريزي مبتني بر اصول مديريت بحران را مطرح مي­ نمايد.

Earthquake risk identification and analysis in rural areas is the decisive factor in the reduction their damages and casualties. Because in the cycle of crisis management, planning and identification of rural settlements risk is necessary to achieve the waste resources prevent policy and utilization of the maximum power. In other words, many of the villages risk in the earthquake, is preventable with causes recognition and reduction of vulnerability roots.Therefore this study pays to discuses and analysis of the earthquake risk in the rural settlements of central District of Marand County with the descriptive- analytic methodology. The population of this study is consisted of 74 villages in the central District of Marand County, that all of them have been studied. To assess earthquake risk in study area, initially the earthquake risk assessment model was presented in rural areas based on the conceptual and operating framework and then weighting to the indexes using the academic professionals (30 analytical hierarchical process questionnaire) and data process in the GIS environment, indexes of exposure (using GIS analysis) and vulnerability (with using of TOPSIS technique) was calculated. It should be noted that, each of the parameters was measured and modeled within several indicators and finally, using of layers overlay analysis in the GIS, earthquake risk assessment was conducted in the study area. According to the results, about 32 percent of the studied villages are located in high and very high risk zones that raised the necessity of planning, based on principles of crisis management.