برآورد تبخير- تعرق واقعي به‌ روش سبال كوهستاني در منطقه مشگين‌شهر

با توجه به نقش اساسي تبخير- تعرق در بيلان آب، برآورد دقيق آن در بسياري از پروژه ­ها و مطالعات علمي در زمينه هيدرولوژي، كشاورزي، صنعت، مهندسي آب و ساير علوم وابسته، براي مديريت كارآمد منابع آبي و طراحي سازه ­هاي هيدروليكي مورد نياز است. روش ­هاي سنتي برآورد تبخير-تعرق واقعي كه عمدتاً متكي بر لايسيمترها مي­ باشد علاوه بر مشكلات خاص نگهداري و ثبت داده ­ها، فقط به­ صورت نقطه­ اي استخراج مي ­گردند و با توجه به نياز مبرم براي محاسبات در سطح، تعميم دادن آن به ­ويژه در مناطق كوهستاني نادرست است. در سال ­هاي اخير با گسترش كاربرد تصاوير ماهوا ه ­اي در برآورد تبخير- تعرق واقعي، روش ­هايي ابداع شده است كه از جمله آن­ها مي­توان به­روش سبال اشاره نمود. در تحقيق انجام يافته مدل سبال براي برآورد تبخير- تعرق واقعي در منطقه مورد مطالعه (شهرستان مشگين ­شهر) انتخاب گرديد. اين مدل در بسياري از كشورها اجرا شده و نتايج قابل قبولي از آن به ­دست آمده است. اين مدل عموماً براي مناطق مسطح طراحي شده و تأثير عوامل ارتفاع، شيب و جهت شيب در محاسبه ناديده گرفته شده است. در اين تحقيق با دخالت دادن عوامل مذكور در مدل، نوع جديدي از اين مدل به نام «سبال كوهستاني» معرفي گرديده است. منطقه مشگين شهر در شمال غربي ايران با توجه به داشتن خصوصيات مناسب براي اجراي اين مدل، انتخاب و با انجام محاسبات بر روي ورودي­ هاي اين مدل كه عبارتند از: لايه DEM، شيب، جهت شيب، كسينوس زاويه فرودي خورشيد، راديانس طيفي، انعكاس طيفي، آلبيدوي سطحي، تابش فرودي، شاخص پوشش گياهي به هنجار شده، گسيل مندي سطحي، دماي سطح، تابش موج بلند خروجي، تابش موج بلند فرودي، شار گرماي خاك، شار گرماي محسوس و شار گرما نهان موفق به محاسبه تبخير- تعرق واقعي لحظه ­اي در منطقه مورد مطالعه شده ايم. با مقايسه دماي سطح و شاخص پوشش گياهي به هنجار شده (NDVI) همبستگي 0/969- بين آن­ها مشاهده گرديد. هم­چنين مقايسه بين تبخير-تعرق واقعي محاسبه شده و شاخص پوشش گياهي، نشانگر انطباق اين دو عامل با يكديگر بوده است (همبستگي مثبت 0/81) به­ طوري­كه مناطق با تراكم پوشش گياهي با مناطق با تبخير- تعرق واقعي بالا منطبق هستند. از طرف ديگر مقايسه تصاوير دماي سطح و تبخير- تعرق واقعي نيز عدم انطباق آن­ها را تأئيد مي­كند به­ طوري­كه مناطق با دماي سطح بالا از ميزان تبخير- تعرق پائين برخوردار هستند.