شناسايي الگوهاي همديد بارش‌هاي شديد تابستانه در سواحل جنوبي درياي خزر

Identify Synoptic Patterns of Heavy Rainfall in the Summer on the Southern Shores of the Caspian Sea

در تحقيق حاضر تلاش شد در چارچوب روش محيطي به گردشي، الگوهاي همديد ايجادكننده‌ بارش‌هاي شديد تابستانه در سواحل جنوبي درياي خزر شناسايي شود. بدين منظور با استفاده از آمار بارش روزانه 40 ايستگاه سينوپتيك و كليماتولوژي منطقه براي دوره‌ 20 ساله­ 1991 تا 2010 و به وسيله‌ روش صدك، 29 روز داراي بارش بيش از 15 ميلي‌متر كه حداقل در 30 درصد ايستگاه‌هاي منطقه رخ داده بودند به ­عنوان روز داراي بارش شديد شناسايي شدند. با استفاده از روش‌هاي تحليل عاملي و تحليل خوشه‌اي 3 الگوي همديد به­ عنوان عوامل ايجاد بارش در اين 29 روز به­دست آمد كه الگوي اول 48/3 درصد، الگوي دوم 30 درصد و الگوي سوم 21/7 درصد از روزهاي بارش شديد منطقه مورد مطالعه را به ­خود اختصاص داده‌اند. به­ منظور تحليل همديد اين الگوها از نقشه‌هاي فشار تراز دريا (Slp)، تراز 500 هكتوپاسكال، اُمگا (حركات قائم جو)، تاوايي و جريانات رطوبتي تراز 850 هكتوپاسكال مربوط به دو روز قبل از هر بارش تا روز بارش استفاده شد و در نهايت مشخص شد عامل اصلي وقوع بارش‌هاي تابستانه در سواحل درياي خزر نفوذ سامانه‌ پرفشار و در پي آن شكل‌گيري جريانات خنك و مرطوب شمالي در سواحل جنوبي درياي خزر و همچنين وقوع همرفت گسترده در منطقه مي‌باشد. هر سه الگو بر وقوع اين شرايط تأكيد دارند و تفاوت آن‌ها در محل استقرار سامانه‌ پرفشار و در نتيجه تعداد روزهاي بارشي و شدت بارش مي‌باشد.

In this paper, we attempted to identify the synoptic patterns of Summer heavy rainfall in the southern coast of the Caspian Sea by using environment- to- circulation method. To attain this aim , by using statistics of daily Precipitation of 40 synoptic and climatology stations located in the region for periods of 20 years of 1991 to 2010 and by percentile method , 29 days have rain more than 15 mm which have occurred in at least 30 percents of region stations , were determined as days with heavy rain. By using factorial analysis and cluster analysis methods , 3 synoptic patterns were determined as agent of creating rain in 29 days that the first pattern 48.3 percent , second pattern , 30 percent and the third pattern have allocated 21.7 percent of days of heavy rain in the studied region. In order to synoptic analysis of these patterns , maps of sea level pressure , 500 hectopascal level , omega (atmosphere vertical motions) , vorticity and moisture flows of level of 850 hectopascal related to two days before rain was used until rain day and finally it is determined that the main cause of occurring heavy summer rainfall in southern coast of the Caspian Sea is the penetration high-pressure system and after that formation of cool and moist northern flows as well as incidence of vast convection in the region. Each three patterns emphasize on occurrence of this condition and their difference is the place of deployment of high-pressure system and consequently the number of rainy days and severity of rain in these days.