تغييرات كاربري زمين شهري و اثر آن بر كاربري‌هاي عمومي در شهر

Urban land use changes and its impact in public urban land use in Tabriz

شهر تبريز به­ عنوان بزرگ­ترين شهر شمال غرب كشور، از چند دهه گذشته به گسترش فضايي-كالبدي سريع روي آورده است. به ­طوري­كه مساحت شهر تبريز از 1770 هكتار در سال 1335 به 25000 هكتار در سال 1385، افزايش يافته است. عدم سياست ­گذاري صحيح در كنترل توسعه شهري و مديريت زمين، باعث پيچيدگي مشكلات شهري گرديده است كه كمبود كاربري­ هاي عمومي يكي از اين مشكلات مي ­باشد. هدف اين پژوهش بررسي و تحليل گسترش فضايي شهر و اثر آن بر تغييرات كاربري ­هاي عمومي به كاربري ­هاي سودآور و كمبود كاربري­ هاي عمومي در سطوح منطقه­ اي و شهري در شهر تبريز و عوامل مؤثر در اين تغييرات مي­ باشد. روش تحقيق در اين پژوهش كاربردي و روش بررسي آن مبتني بر روش توصيفي - تحليلي است. در بررسي و تحليل كاربري­ هاي عمومي شهر، روش سرانه و هم­چنين جهت ارزيابي درجه بهره­مندي مناطق مختلف شهر از كاربري­هاي عمومي، از تاكسونومي عددي استفاده گرديد. براي بررسي­هاي لازم از آمار و اطلاعات بلوك ­هاي آماري شهر تبريز در سال 1385 و نقشه كاربري اراضي شهر تبريز استفاده شده است. نتايج حاصل از پژوهش نشانگر آنست كه شهر تبريز از لحاظ دسترسي به كاربري­ هاي هفت گانه عمومي از وضعيت نامناسبي برخوردار مي ­باشد. به­ طوري­كه از سرانه 16/71 مترمربع، پيشنهادي طرح جامع شهر، كم­تر از 8 مترمربع تأمين گرديده است كه نشان ­دهنده وضعيت بحراني از لحاظ برخورداري از اين نوع كاربري­ ها در شهر تبريز مي­باشد. كاربري فضاي سبز شهري در همه مناطق شهر با كمبودهاي فراواني مواجه مي­باشد كه ناشي از گسترش بي ­برنامه شهر بر روي باغات و فضاهاي سبز اطراف شهري و تغييرات مداوم كاربري فضاي سبز و باغات در داخل محدوده شهر مي­باشد. بررسي و ارزيابي ميزان بهره­ مندي مناطق با استفاده از تاكسونومي عددي نشانگر اين است كه منطقه يك تبريز با درجه بهره­مندي 0.30 در رتبه اول و بهره­ مندترين منطقه شهر و منطقه نه نيز با درجه بهره مندي 0/83 محروم ­ترين منطقه از لحاظ دسترسي به كاربري­هاي عمومي هفت گانه مي­ باشد.

Tabriz city asthe populous city in the northwest of Iranstarted the rapid spatial- physical expansion in past decades. Tabriz area in1335 to 1385 increased from 1770 to 25000 hectare. Lock of suitable policy in urban development controls and land management, caused that the Tabriz faced whit many challenges. One of these chalenges is the lock of public land use. So,in this paper, accessibility of urban public land uses in Tabriz is analysed. Methodology in this paper is practical and the surviving method based on descriptive – analytical method. In surviving and analyzing of public land uses, we used per capita and Taxonomy methods. For necessary surviving, statistical blocks information and urban land use map for Tabriz city are used. Results show that the public land use per capita is less than 8 meters, while in master plan of Tabriz; this per capita has proposed 16.71 meters.So, the availability of public land use has critical condition in Tabriz. Green space per capita in all of zones is faced with shortages and the reason of these shortages is the lock of suitable planning for urban expansion. This lock caused that the gardens and green spaces in the periphery of Tabriz are demolished. For analyzing of urban public land use allocation in this paper, Numerical Taxonomy is used.The results of Numerical Taxonomy show that district of number one is the best degree (0.30) and district on nine is the worst degree (0.83) for accessibility to public land use.