تحليل الگوي فضايي نظام سكونتگاهي استان گيلان در ارتباط با عوامل طبيعي

Spatial Pattern Analysis on the Gilan Province’s Settlement System in Relation with Environmental Factors

تأثيرپذيري كالبدي و عملكردي سكونتگاه‌ها از محيط طبيعي امري مسلم و انكارناپذير است. در اين ارتباط عوامل عديده­ اي نقش ايفا مي­ كنند و متأثر از آن مكان يابي، ايجاد، گسترش فيزيكي، جمعيت پذيري و ... در سكونتگاه­ هاي انساني به ­نحو متفاوتي شكل مي­ يابد. اين پژوهش با هدف بررسي تحليل الگوي فضايي نظام سكونتگاهي استان گيلان، تحت تأثير عوامل طبيعي شكل گرفته است. در اين مسير سوال اصلي پيش ­روي تحقيق، ميزان تأثير عوامل طبيعي بر الگوي فضايي نظام سكونتگاهي استان است. نظام سكونتگاهي استان گيلان بر اساس سرشماري اخير شامل 2990 نقطه مي­ باشد كه به ­صورت تمام­ شماري مورد توجه است. روش تحقيق حاضر توصيفي- تحليلي است كه در آن مطالعات اسنادي و روش ­هاي تحليل آمار فضايي در نظام اطلاعات جغرافيايي با روش تحليل همبستگي خودكار فضايي مبتني بر شاخص مورن I مورد توجه است. نتايج حاكي از آن است كه هرچند نظام سكونتگاهي استان گيلان از منظر جمعيت متمركز نيست اما از نظر تمامي متغيرهاي مورد بررسي (ارتفاع، شيب، جهت شيب، بارش، دما، تبخير و تعرق، فاصله از آب­هاي سطحي و پوشش گياهي طبيعي) تمركز بالايي در توزيع نقاط سكونتگاهي در سطح استان مشاهده شده و همبستگي فضايي تمامي متغيرها با الگوي توزيع فضايي شكل گرفته، از نظر آماري معنادار است.

Settlements physical and functional affecting from the natural environment is obvious and undeniable. In this regard numerous factors play a role and by that location, building, physical development, population absorption and … in human settlements formed differently. This study aimed to analyze the spatial pattern of settlement in Gilan Province, has been formed under the influence of natural factors. In this way the main questions facing the study, is the effect of natural factors on the spatial pattern of settlement in the province. Gilan settlement system based on the last census has 2990 points, that all of them were considered in this research. The research method is descriptive- analytic and in it the documentary and spatial statistical analysis in geographic information system with the spatial autocorrelation analysis based on Moran's I index were used. The results indicate that although the settlements of Gilan province in terms of population is not concentrated but from all variables point of view (height, slope, slope aspect, precipitation, temperature, evapotranspiration, distance from surface water and natural vegetation) high clustering were observed in the distribution of the settlements in the province and spatial correlation of all the variables with the spatial distribution pattern were statistically significant.