بررسي امكان انتفاع واقف از عين موقوفه در فقه اماميه و قانون مدني

THE STUDY OF THE POSSIBILITY OF EXPLOITATION FROM DEVOTION BY THE BENEFACTOR IN IMAMIYEH FIGH and CIVIL CODE

از جمله ويژگي هاي وقف بر مبناي تعريفي كه از آن در فقه و قانون مدني شده است، مصرف آن در امور خير و خدمت به ديگران است. از اين رو، وقف بايد از شائبۀ خودپرستي و سودجويي مبرا باشد و به انگيزه هاي نوع‌دوستي و غيرخواهي اختصاص يابد. فقها و به‌ تبع آنها نويسندگان حقوقي در لابه لاي مباحث عقد وقف راجع به بهرهمندي واقف از وقف بحث كرده و اصولاً به عدم امكان انتفاع واقف از وقف قائل شدهاند. اين در حالي است كه به نظر ميرسد منتفع‌شدن واقف از عين موقوفه با مفهوم تسبيل و صرف منافع براي ديگران چندان تضادي ندارد و حتي ميتوان در برخي موارد حكم به جواز آن داد. علاوه بر اين، پذيرش اين موضوع موجب آن خواهد شد كه افراد جامعه به دور از بيم و نگراني ناداري و فقر در آينده به وقف‌كردن اموال خود اقدام كنند. اين پژوهش با رويكرد ترويج و اعتلاي فرهنگ وقف در جامعه در پي آن است كه به نمونه هايي از وقف هايي كه در آن نفعي مستقيم يا غيرمستقيم به واقف ميرسد را بيان و بررسي و موارد امكان انتفاع واقف از عين موقوفه را مشخص كند.

According to definition of devotion in Fiqh and Islamic law, one of its traits is allocating part of one’s properties for certain good purposes and helping to others. Therefore, devotion is supposed to be free from narcissism and profiteering and devoted to altruistic activities. Jurisprudences as well as legal writers have discussed about the assumption of benefiting from devotion by benefactor, yet finally rejected it. Nevertheless, exploitation of devotion by benefactor seems not to contradict with the concept of Tasbil (benefits for others), and even, in some cases, can allow for it. In addition, accepting this issue persuades community members to devoting their possessions far from anxiety and apprehensions well as poverty and indigence. Aiming to promote the culture of devotion, this research seeks to set and analyze some examples of devotions in which benefactor benefits directly or indirectly and then discussed the cases in which benefactor is allowed to seek his/her own benefits.