سامانيان و احياي شاهنشاهي ايراني

Samanid Empire and Revival of Persian Kingdom

يكي از جريان هاي سياسي و اجتماعي ايران در طول قرن چهارم هجري، تلاش براي احياء شاهنشاهي ايراني، با انگيزه‌ هاي متفاوت، از سوي حكمرانان ايراني بود. حكومت ساماني نيز با توجه به اهداف و برنامه هاي خاصّ خود، تلاش‌هاي قابل توجهي در اين زمينه انجام داد. اين مقاله در صدد است تا با روش توصيفي- تحليلي و از طريق به پرسش كشيدن اندك اطلاعات موجود تاريخي تا حدّ امكان تلاش هاي سامانيان در رابطه با احياء شاهنشاهي ايراني را تبيين و روشن نمايد. اين پژوهش نشان مي‌دهد كه در طول قرن چهارم، عوامل متعددي همچون رقابت اشراف خراسان، رقابت با بويهيان و همچنين تنش در مناسبات با خلافت عباسي، سامانيان را واداشت تا به تلاش براي احياء شاهنشاهي ايراني روي آورند. بنابراين، براي كسب حقانيت درقدرت خود، به دو صورت عملي و نظري، كوشيدند تا شاهنشاهي ايراني را احياء نمايند. اگر چه با وجود برخي موانع همچون اقتدار طبقه دين‌يار، حضور گسترده عرب‌ها و تركان ، تراكم غازيان و صوفيان در قلمرو آنها، رويكرد سامانيان به احياء شاهنشاهي ايراني را با آنِ بويهيان متفاوت ساخت.

Among political and social movements of the 4th century, we can refer to various attempts made by many Iranian rulers for the revival of Persian kingdom. Similarly, Samanid Empire—in line with its intended aims and plans—made significant attempts in this case. The present study, adopting a descriptive-analytic research method, aims at probing into the scant existing data to elucidate the attempts made by the Samanids for the revival of Persian kingdom. The results of the study reveal that various factors including rivalry between Khorasan noblemen, competition with Buhiyans, and tensions in relationships with Abbasid Caliphate made the Samanids attempt for the revival of Persian kingdom in the beginning of the 4th century. Accordingly, to maintain their own right to rule, they acted both theoretically and practically to revive the Persian kingdom. Nonetheless, some obstacles like authority of Dinyar social class, widespread presence of Arabs and Turks, and large population of Ghaziyan and Sufis in their territory made Samanids adopt a different policy for the revival of Persian kingdom comparing with that of Buhiyans.