افق هاي فهم تاريخي از غزنه تا ري: نگرشي بر همساني و افتراق در روش ها و بينش هاي تاريخ نگارانة ابوريحان بيروني و مسكويه رازي

The Horizonsof HistoricalVisionfrom Ghazni to Rey: Alignment or Misalignmentof Historiographical Methods and Visions of Al-Biruni and MiskawayhRazi

بينش و روش در تاريخ ­نگاري ابوريحان بيروني و ابوعلي مسكويه ­ي رازي داراي شباهت­ ها و تمايزات قابل تاملي ست. اين گزاره، فرضيه­ ي بنيادي اين پژوهش است. بر همين اساس فهم اين همساني ­ها و تفاوت­ ها هم در چگونگي و روش دست­يابي به حقيقت در مطالعات تاريخي نزد اين دو مورخ مي­تواند قابل پرسش باشد و هم در بينش تاريخي آنها. زمينه­ هاي پژوهشي غير يكسان، اتخاذ روش ­هاي مبتني بر استدلال­ هاي عقلي در تفسير رويدادهاي تاريخي و غيره تنها بخشي از اين بسترهاي مقايسه مي­ تواند باشد. اين در شرايطي ­ست كه به نظر مي­رسد گفتمان، زمينه ­هاي پژوهشي و تجربيات زيسته­ ي اين دو شخصيت بر نگرش­ هاي تاريخي آنها تاثيرات عميقي بر جاي نهاده باشد. رويكرد تاريخ نگارانه­ي ابوعلي مسكويه با گرايشي معطوف به فهم مناسبات قدرت، رنگ سياسي و عملي­ تري به خود مي­ گيرد و از جانب ديگر فرهنگ در تمامي شاخه­ هاي آن وجه غالب در مطالعات تاريخي ابوريحان را به خود اختصاص مي­دهد. اين پژوهش با روشي قياسي- توصيفي- تحليلي در صدد تبيين اين دوگونه بينش در مطالعات تاريخي ­ست.

The vision and method adopted by Al-Biruni and Miskawayhin their historiography bear certain similarities and distinctions which form the hypothesis of the present paper. These points of alignment or misalignment could be considered both inthe method of reaching the truth in the historical studies of these two historians and their historical vision. Unrelated research grounds and adopting rationalistic reasoning in interpreting historical events and the like are someplans for comparison. It seems that the discourse, the research fields, and the lived experiences of these figures have profoundly influenced their historical attitudes. Historiographical approaches of Abu Ali Miskawayh, which inclined towards perceiving power relations, were more political and functional. However, culture and its sub-branches were dominant in Al-Biruni'shistorical studies. The present research, through adopting a comparative-descriptive-analytic approach, attempts to clarify these visions in historical studies.