تبيين انگيزه‌هاي برجسته‌سازي، به‌حاشيه‌راني و غيريت‌سازي در رباعيات خيام براساس تحليل انتقادي گفتمان

Identifying the Motives of Otherness, Foregrounding, and BackgroundingIn Khayyamייs Quatrains Based on Critical Discourse Analysis

در اين پژوهش، به تبيين انگيزه‌هاي «غيريت‌سازي»، «برجسته‌سازي» و «به‌حاشيه‌راني» در بعضي از رباعيات خيام، كه اين ويژگي‌ها در آنها برجسته است، پرداخته شده است. غيريت‌سازي يكي از روش‌هاي دست‌يابي به انگيزه‌هاي پنهان در وراي متون ادبي است كه ازطريق تحليل گفتمان متن با جامعه‌شناسي و علوم سياسي در پيوند مستقيم است. در هر گفتمان براساس «منطق هم‌ارزي» و «منطق تفاوت» مي‌توان به تبيين روابط غيريت‌سازانه موجود در متون ادبي پرداخت؛ بدين‌معني كه در هر گفتمان، يك قطب مثبت باعنوان «ما» و با هويت «خودي» برجسته مي‍‌شود و دربرابر آن، قطب منفي ديگر، باعنوان «آنها» و با هويت «ديگري» به‌حاشيه رانده مي‌شود. در اين پژوهش از روش‌هاي تحليل گفتمان سياسي‌ـ‌اجتماعي لاكلا و موفه و همچنين روش تحليل انتقادي گفتمان نورمن فركلاف استفاده شده است. تجزيه و تحليل داده‌ها در اين پژوهش به‌صورت توصيفي و تحليلي است. خيام در تعدادي از رباعيات خود از اين شيوه براي ابراز مقاصد خود بهره برده است. با تبيين و توصيف اين موارد به اين نكته پي خواهيم برد كه چرا و بنابر چه دلايلي خيام درپي نوعي قطبيت‌سازي در رباعيات خود بوده است و نيز درخواهيم يافت كه خيام، علاوه‌بر طرح ديدگاه‌هاي فلسفي در رباعيات، چگونه درصدد ابراز انگيزه‌هاي سياسي و انتقادي وراي گفتمان‌هاي خود بوده است.

Otherness is one of the methods of accessing hidden interests beyond the literary texts which through literary discourse analysis can be in direct relation to political science and sociology. Critical discourse analysis believes that each text is shaped by political and ideological approaches and the relationship between political issues and texts is not an accidental one. Laclauand Mouffe believe that in every discourse one can use two concepts of logic of equality and logic of difference to explain the relations of otherness present in literary texts. That is, in every discourse, a positive pole is foregrounded as“we”or ours, and on the opposite pole the negative side is introduced as“they”or “others”. Foregrounding and backgrounding are used in texts and discourse through language functions. Investigatingthis method in some of Khayyamʹs Quatrains we will find out why Khayyam has pursued a kind of polarization in his quatrains and also will realize how Khayyam, along with his philosophical views expressed in his Quatrains, has tried to suggest political and critical motives through his discourse.